Page 73 - Türk Dili ve Edebiyatı 10 | Kavram Öğretimi Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
34 TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10 Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı
Kavram Öğretimi

Sıra Özellikler Gazelin Özellikleri Kasidenin Özellikleri
1 Dönemi Divan edebiyatı Divan edebiyatı
Arap ve Fars edebiyatının etkisiyle
oluşmuştur. Kasidenin bir bölümüyken Araplardan İranlılara oradan da Türk-
2 Ortaya çıkışı
çok sevildiği için bağımsız bir tür hâline lere geçmiştir.
dönüşmüştür.
Başta aşk ve güzellik olmak üzere ayrılık,
Din veya devlet büyüklerini övmek
3 Konusu sevgilinin güzelliği, baharın verdiği neşe
amacıyla yazılır.
gibi konuları işler.
Tevhid, münacaat, naat, methiye,
Konularına göre Âşıkane, rindane, şûhane, hikemî gazel
4 hicviye, fahriye, mersiye şeklinde
nasıl adlandırılır? şeklinde adlandırılır.
adlandırılır.
5 Nazım birimi Beyit Beyit
6 Birim sayısı 5-15 arası 33-99 arası
7 En güzel beyti Beytü’l-gazel Beytü’l-kasid
8 Ölçüsü Aruz vezni (ölçüsü) Aruz vezni (ölçüsü)
9 Kafiye şeması aa, ba, ca, da, … aa, ba, ca, da, …
Genellikle zengin-tam kafiye ve redif Genellikle zengin-tam kafiye ve redif
10 Kafiyeleri
bulunur. bulunur.
Arapça, Farsça sözcükler ve tamlama- Arapça, Farsça sözcükler ve tamlama-
11 Dil özellikleri lar fazladır, dili gazel türüne göre daha lar yer almasına rağmen kaside türüne
ağırdır. göre dili daha sadedir.
Mahlas kullanılır. Şairin adının geçtiği Mahlas kullanılır. Şairin adının geçtiği
12 Mahlas kullanılır mı?
beyite mahlas beyiti denir. beyite taç beyit denir.
Bölümleri var, sırasıyla: Nesib (teşbib),
13 Bölümleri var mı? Yok. girizgâh, methiye, tegazzül, fahriye,
taç beyit, dua.
Nesib bölümünde işlenen konuya göre
Başka nasıl Yek-ahenk ve yek-avaz diye iki farklı adlandırılır: bahâriyye ve şitâiyye (kış
14
adlandırılır? gazel şeklinde adlandırılır. konulu) redifine göre de adlandırılır:
“su” kasidesi, “güneş” kasidesi vb.
İlk ve son beytine ne İlk beyit: Matla İlk beyit: Matla
15
ad verilir? Son beyit: Makta Son beyit: Makta
Divanlara geçmiş
16 Geçmiştir. Geçmiştir.
midir?
17 Mazmun (kalıplaşmış Mazmunlar vardır. Mazmunlar vardır.
sözler) var mıdır?
18 Temsilcileri Hoca Dehhani, Necatî, Fuzûlî, Bâki, Nâbî, Fuzûlî, Bâki, Nef’i, Nailî, Neşâtî, Şeyh
kimlerdir? Nedîm, Şeyh Gâlib… Gâlib…

1. a) Tablodaki özellikler ile metinleri karşılaştırarak metinlerde bulabildiğiniz özellikleri yazınız.

Karekod
Alanı b) Gazel ile kaside arasındaki temel farkları kısaca yazınız.
Asıl karekodlar
yerleştirildikten sonra
kalıptaki görseli siliniz.
Asıl karekodda çerçeve
konturu olmayacak.
c) Gazel ile kaside arasındaki benzerlikleri kısaca yazınız.

70
Hazırlayan: Kemal BATMAZ