Page 100 - Felsefe 10

70 FELSEFE 10
Kavram Öğretimi

2. Sizce tek bir insanın mutluluğu ile diğer insanların mutluluğu arasında nasıl bir ilişki söz konusu-
dur? Yorumlayınız.

"Hımm, ilginç bir bakış açısı. Öteki yaklaşımlar bundan farklı olarak ne söyleyecekler, merak ediyorum."
dedi Philia gülümseyerek.
"Bir başka yaklaşım ise entüisyonizmdir (sezgicilik). Bu yaklaşım, kişinin vicdanına dayanarak özgür-
ce verdiği kararlarla herkes için iyi ve kötü olanı kavrayabileceğimizi savunur. Bu yaklaşımın kurucusu
Bergson’a göre varlığı zekâ ile değil içgüdüsel olarak kavrarız. Çünkü zekâ, varlığı böler ve parçalara
ayırarak anlamaya çalışır. Dolayısıyla hayatın akışını bütüncül bir şekilde kavrayamaz. Zekâ ile şekille-
nen ahlak, toplumun kendini koruma refleksinin bir ürünü olan kapalı toplum ahlakıdır ve itaate dayanır.
Neyin iyi ve kötü olduğundan çok, yasaklar koyan bir ahlak anlayışıdır. Böyle bir ahlak anlayışında da
özgürlük yoktur dolayısıyla özgür irade ile ortaya koyulan bir ahlaki davranış yoktur. Sezgici ahlakta ise
aslolan toplumun belirlediği yasalar değildir çünkü bu yasalar itaat ister ve zorbalık taşır. Aslolan şey,
kişinin içgüdüleriyle ortaya koyduğu, gerçekliğin bilgisini doğrudan kavrayan, hayatın bütüncül oluş ve
akışını apaçık şekilde hisseden, vicdana dayanan, aşk, sevgi ve özgürlük getiren açık toplum ahlakıdır.
İyinin ve kötünün ölçütü, sezgiye dayanan bu ahlaktır. Sürekli akış hâlinde olan hayat hamlesini ancak
bu sezgiyle kavrayabiliriz. Bu yüzden ‘Sezgine uy ki hem kendin hem de başkası için iyi ve ahlaki olanı
yapasın.’ der Bergson. Bu ilke sezgiciliğin esasını oluşturur sevgili Philia." dediğinde anne martı,
"Hımm, oldukça felsefi ve şiirsel bir bakış açısı. Doğrudan iyi ve kötünün muhasebesini iç dünyamızda
yaparak bulabileceğimizi savunmuş âdeta." dedi Philia.

3. Yukarıdaki bilgilerden hareketle sezgici ahlak anlayışında özgürlük ve sezgi ilişkisinin nasıl kurul-
duğunu açıklayınız.

"Bir anlamda öyle diyebiliriz. Bu iki yaklaşım ahlakı öznel temelde ele alıyor. Bir de ahlakı nesnel temel-
de ele alan yaklaşımlar var. Ancak yorulduk ve acıktık. Önce biraz karnımızı doyurup sonra şu ilerideki
adada hem dinlenir hem de konunun kalanını konuşuruz. Sonra da yolumuza devam ederiz." deyip balık
tutmak için aşağıya doğru süzüldü anne martı.

96
Hazırlayan: Emir Ali ERGAT