Page 154 - Felsefe 10

FELSEFE 10 CEVAP ANAHTARLARI
Kavram Öğretimi

lumsal zeminde koşulların benzer olması aynı sonuçları ortaya 3. Bu fıkrada hahamın karısı, İzak ve Samuel'e hahamın verdi-
çıkarmayabilir. Başka ara etkenler, sonuçların farklı olmasına ği cevaplarda bir tutarsızlık yani çelişki fark etmiştir. Niteliği
yol açabilir. Sonuç zorunlu ve kesin değildir. Bu açıdan man- aynı olan bir konuda aynı anda ikisine de "Haklısın." demesi
tıksal geçerliliği konusunda sorunlar vardır. bir tutarsızlık yani çelişki yaratmıştır. Çünkü haksızlık duru-
mu karşısında karşıt iki iddiadan ancak biri doğru olabilir.
Ayrıca karısına da "Sen de haklısın." diyerek düştüğü tutarsız-
Çalışma No.: 37
lığı bir bakıma kabullenmiştir.
1.
AKIL YÜRÜTME YÖNTEMLERİ Çalışma No.: 39
TÜMEVARIM TÜMDENGELİM ANALOJİ
(Endüksiyon) (Dedüksiyon) (Benzeşim) 1. Bir bilginin aynı anda doğru ve yanlış olması mümkün de-
ğildir. Bu durum çelişki doğurur. Bir bilgi ya doğrudur ya da
Volkan, spor Tüm gelişmiş İspanya, Ak- yanlıştır.
yapıyor ve toplumların deniz ülkesidir
sağlıklıdır. eğitim seviyeleri ve İspanya’da 2. Tutarsızlık gösteren söz ve davranışlarda, sosyopsikolojik
Onur da spor yüksektir. zeytin yetişir. durumlar ile zihinsel çatışma durumlarında kullanılmaktadır.
yapıyor ve Japonya, geliş- Türkiye de Ak- Örneğin sivil yaşamında insan haklarına yönelik yaklaşımları
sağlıklıdır. miş bir ülkedir. deniz ülkesidir. evrensel olan bir yargıcın, mahkeme esnasında kamuoyu ve
otoritenin etkisinde kalarak bir kişi veya grubun haklarını ihlal
O hâlde, spor O hâlde, Japon- O hâlde, Türki- edecek bir karar vermesi.
yapanlar sağ- ya’nın da eğitim ye’de de zeytin
lıklıdır. düzeyi yüksektir. yetişir.
3. Giritli filozof Knossoslu Epimenides asırlar boyunca man-
tıkta bir sorun hâline gelen ölümsüz bir ifadede bulunmuştur.
2. Kendisi de bir Giritli olan Epimenides'in "Tüm Giritliler ya-
TÜMEVARIM TÜMDENGELİM ANALOJİ lancıdır." ifadesi bir paradokstur. Paradoks, bir ifadenin kendi
(Endüksiyon) (Dedüksiyon) (Benzeşim) zıddını da içinde barındırmasıdır. Bundan dolayı doğru veya
yanlış demek mümkün değildir. Çeldirici bir şekilde iki değeri
Mehmet okula Bütün geze- Brezilya güney de içinde barındırdığı için çelişki taşımaktadır.
gittiği için öğ- genlerin uydusu yarım kürededir
rencidir. vardır. ve ekvatoral
Berk okula Dünya da bir iklime sahiptir. Çalışma No.: 40
gittiği için gezegendir. Arjantin de
öğrencidir. O hâlde Dün- güney yarım 1. Olası cevaplar:
Yeliz okula ya'nın da uydusu kürededir.
gittiği için vardır. O hâlde Arjan- Siz gerçek misiniz?
öğrencidir. tin de ekvatoral Evet, kendimi görebiliyorum, sesimi duyabiliyorum, yer kap-
O hâlde bütün iklime sahiptir. lıyorum vs.
okula gidenler Elinizdeki kalem gerçek midir?
öğrencidir. Evet, somuttur, kalemi elimde tutuyorum, görüyorum vs.
Sayılar gerçek midir?
3. Burada iki durum söz konusudur. Birinci durumda o güne
kadar kokuyla deneyimlediğimiz her çiçeğin tek tek ayrı ayrı Hayır, sayılar kendi başına var olamaz. Soyutturlar.
kokusu olduğu için tümevarımcı bir mantıkla bu genelleme Evet, sayılarla işlem yapabilirim, evrensel bir anlam ve doğ-
ortaya çıkar. İkinci durumda ise yeryüzünün bütün farklı çi- rulukları vardır.
çeklerinin kokularını deneyimleme imkanı olmadığı hâlde Çiçek sayılardan daha fazla mı gerçektir?
aksi yönde hiç kokusu olmayan bir çiçeğe rastlanılmadığı için Evet, çiçekleri görmek, kokusunu duymak mümkündür. Ger-
böyle bir genelleme ortaya çıkar ve bu genelleme üzerinden çek olduklarını kolaylıkla anlayabilirim.
tikel yargılara varılır.
Hayır, sayıların varlığı da çiçekler kadar açık ve nettir.
Siz çiçekten daha fazla mı gerçeksiniz?
Çalışma No.: 38
Evet, çünkü daha karmaşık bir yapıya sahibim; hareket ediyor,
konuşabiliyor ve düşünebiliyorum.
1. Tutarlılıkta önermeler, nitelik ve nicelik açısından sonuçla
uyumludur. Çelişiklikte önermeler sonuçla bir tezat oluştu- Hayır, çiçeklerleri de kendimi de duyu organlarım aracılığıyla
ruyor. algılayabilirim.
2. Olası cevaplar: Duyu organları aracılığıyla algılanabilen var-
2.
ÖNERME ÖNERMENİN ÇELİŞİĞİ lıkların gerçekliği vardır.
3. Gerçeklik: En genel anlamı içinde, dış dünyada nesnel bir va-
1. Bütün insanlar 1. Bazı insanlar canlı
canlıdır. değildir. roluşa sahip olan varlık, var olanların tümü, var olan şeylerin
bütünü; bilinçten, bilen insan zihninden bağımsız olarak var
2. Bazı kalemler 2. Hiçbir kalem siyah olan her şey. Özne-nesne ilişkisi dâhilinde, öznenin kendi-
siyahtır. değildir. sinden bağımsız olan ve özne tarafından konu edilebilir (de-
neyimlenebilir, algılanabilir, zihinsel olarak kavranabilir) ya
3. Bütün üçgenler üç 3. Bazı üçgenler üç da konu edilemez her şeyin “gerçeklik” olduğu, dolayısıyla
kenarlıdır. kenarlı değildir. terimin var olanların tümünü (soyut ve somut) kapsadığı ileri
sürülebileceği gibi gerçekliğin sadece kavranabilir ya da sa-
4. Bazı kuşlar evcildir. 4. Bütün kuşlar evcildir.
dece algılanabilir şeyleri (somut) kapsadığı da düşünülebilir.
5. Hiçbir kitap defter
5. Bazı kitaplar defterdir.
değildir.

150