Page 158 - Felsefe 10

FELSEFE 10 CEVAP ANAHTARLARI
Kavram Öğretimi

2. Duyularımız ve deneyimlerimiz olmadan zihnimizin bilgi ya
Çalışma No.: 55 da kavram ortaya koyması mümkün değildir. Çünkü duyum,
zihnimiz için ham madde rolü üstlenir. Ham madde olmadan
1. İnsan merak edip kuşkuya düştüğü için, onu hayrete düşüren bir ürün ortaya koyamayız. Ancak zihin olmadan da duyum
şeyleri anlamak istediği için ya da bir problemi çözmek iste- kendi başına bir bilgi ortaya koyamaz. Zihin veya zihnin kav-
diği için bilmek ister. ramları da duyumdan gelen verileri bir ham madde gibi alır;
işler, soyutlar ve genel birer kavram olarak ortaya koyar.
2. Örneğin elimde duran küçük bir ağaç fidesinin hangi meyve
fidesi olacağını bilmenin yolu, onu sağlıklı bir şekilde dikmek, 3.
sulamak ve bu meyve fidesinin bakımını yapıp gözlemlemek- Yaklaşımın adı Entüisyonizm
ten geçer. Bunun sonucunda aradığım yanıt ortaya çıkacaktır. Ölümden (Sezgicilik)
Bilen özne olarak ben merak ettim; merakım, beni merakımın sonra yeni
konusu olan fideye dair bir deneyime sürükledi ve sonunda bir hayat Nedenleri: Çünkü bu bilgi, akıl ve
aradığım yanıtı buldum. Buna göre özne, nesneye duyusal başlar. deneyime dayanmaz. Görülür ve
veya zihinsel anlamda yönelmediği müddetçe nesnenin bilgi- duyulur bir bilgi olmaktan öte inanç
sine sahip olamaz. ve sezgiyi esas alan bir bilgidir.
3. Somut bir gerçeklik ya da ideadan yoksun bir zihin, herhangi Dünya, Yaklaşımın adı Empirizm
bir varlığın mutlak bilgisine ulaşamaz. Çünkü hakkında bir Samanyolu (Deneycilik)
deneyim sahibi olmadığımız, ne olduğunu bilmediğimiz bir galaksisin-
varlık zihnimiz açısından bir yokluğa işaret eder ki yokluğu dedir. Nedenleri: Deneyim ve gözleme
bilmenin imkânı yoktur. dayanır.
Yaklaşımın adı Entüisyonizm
Hayvanlar,
Çalışma No.: 56 (Sezgicilik) ve
insanlardan
Empirizm
daha mer-
1. Olası cevaplar: hametlidir. (Deneycilik)
Tanrı, sonsuzluk, inanç, nedensellik, özdeşlik, çelişmezlik Nedenleri: Deneyim ve sezgi vardır.
gibi aklın ilkeleri doğuştandır diyen yaklaşımların yanı sıra;
bilginin doğuştan olamayacağını, sahip olduğumuz her bilgi- Yaklaşımın adı Entüisyonizm
nin duyusal temeli olduğunu, aklın sadece bir potansiyel ol- (Sezgicilik),
duğunu ve duyusal verileri işleyip dönüştürdüğünü savunan Empirizm
yaklaşımlar da söz konusudur.
En büyük (Deneycilik) ve
erdem, Rasyonalizm
2. Empirizme göre somut kavramlar dışında soyut olarak ifade (Akılcılık)
edilen tüm ideaların ya da kavramların temelinde de duyusal adalettir.
süreçler vardır. Yaşantımız boyunca en iyi, en güzel, en güçlü, Nedenleri: Deneyimle şekillenen,
en hızlı, en bilgili olarak nitelenen sayısız edimle karşılaşırız. akılla kavranan, hissiyatla kavranan
Tanrı fikrine de bu şekilde varırız. En yetkin varlık kim konu- bir önermedir.
sunda tıkandığımızda bu, Tanrı olarak ifade edilir. Sonsuzluk
kavramı da böyledir. Sonlu bir süreci akıl ve deneyimin im- Onunla Yaklaşımın adı Entüisyonizm
kânıyla aşamadığımızda sonsuzluk kavramını türetiriz. Örne- henüz (Sezgicilik)
ğin uzayın sonlu olduğu bilinmesine rağmen sonsuz sıfatını tanışmadım
kullanırız. Sevgi bir hissi, zekâ soyut bir yetiyi ifade eder. fakat iyi biri Nedenleri: İçgüdüsel, hissiyata
Ancak sevginin ifade edilmesi ya da zekânın ortaya konula- olduğunu dayalı bir yaklaşım söz konusudur.
bilmesi için duyusal bir duruma ihtiyaç vardır. Ancak teolojik düşünüyo-
ve metafizik olarak Tanrı ve sonsuzluk kavramlarının sonlu ve rum.
duyusal bir dünyada salt duyusal veriler üzerinden ortaya ko-
yulmasının açmazları vardır. Tanrı ve sonsuzluk kavramları-
nın birer idea olarak bu dünyada nesnel bir karşılıkları yoktur.
Nicelik olarak bir kavramlar silsilesinden hareketle Tanrı veya Çalışma No.: 58
sonsuzluk türetilebilir savı ortaya konabilir ancak nitelik ola-
rak bu kavramları ortaya koymak, duyusal dünyanın ideaları 1. Yönerge:
üzerinden mümkün gözükmemektedir.
1. Bilginin doğası: Bilgi kavramının kendisinin sorgulanmasıdır.
3. "Son üç yılın en başarılı okçusu kimdir?" sorusu yaşantı sonu- Bilgi nedir? Nasıl tanımlarız? (Birinci soruda yaptığımız sor-
cu elde edilen, tecrübeye dayalı ve duyusal bir bilgidir. Empi- gulama gibi)
rist bir yaklaşımı temsil eder. Bilginin imkânı: İnsanın bilgiye, doğru bilgiye ulaşması
"Bir yarışta ikinciyi geçersen kaçıncı olursun?" sorusu teorik mümkün müdür? Neyi, nasıl bilebiliriz? (Birimize göre doğ-
olarak düşünsel, mantıksal bir akıl yürütme sonucu elde edilir. ru olan bir şey diğerine doğru gelmiyorsa bilgiden nasıl söz
Buna göre rasyonalist bir yaklaşımı temsil eder. edebiliriz?)
Bilginin kaynağı: Bilgiler nasıl elde edilir? Bilgilerimizin
doğruluğundan nasıl emin olabiliriz? (Akıl, deney, sezgiler…
Çalışma No.: 57 hangisi aracılığıyla elde edilen bilgiler doğrudur?)
Bilginin sınırları: Bilgilerimizin bir sonu var mıdır? İnsanın
1. İçinde bulunduğunuz durum; duyusal, duygusal, zihinsel, psi- bilemeyeceği bir şey var mıdır? (Evrenin başlangıcı ve sonu
kolojik ve sosyal gerçekliklere göre değişir. var mıdır? Tanrı'nın varlığı kanıtlanabilir mi?)
Olası cevap: Bilginin değeri: Hangi tür bilgiler daha değerlidir? Pratikte
Yaşantımızın büyük bir kısmında sezgilerimizle hareket ede- işimize yarayan bilgiler, diğerlerine göre daha fazla mı değer
taşır? (Cep telefonu, otomobil gibi teknolojik araçların bilgisi
riz. Çünkü eylemlerimizin yüzde doksanına yakını bilinçaltı diğer bilgilerimizden daha fazla mı değerlidir?)
süreçleriyle ilgilidir.
Bilginin doğruluğu: Bilgimizin doğruluğundan nasıl emin
154