Page 163 - Felsefe 10

CEVAP ANAHTARLARI FELSEFE 10
Kavram Öğretimi

bunun er ya da geç toplumsal, psikolojik, ahlaki ve hukuksal
bir karşılığı olur. Herkesin mutsuz olduğu bir toplumda tek bir Çalışma No.: 72
insanın mutluluğu vicdanen rahatsızlık uyandırır. Son noktada
tüm insanlık aynı gemidedir. İster en alt kamarada isterse en Öğrencilerin birinci ve ikinci yönergedeki adımları gerçek-
lüks kamarada bulunun, geminin su alması herkes için bir teh- leştirerek “evrensel ahlak yasasının mümkün olabilirliği”
dittir. Bundan dolayı kendi çıkarlarımızı gözettiğimiz kadar hakkındaki felsefi görüşleri; eleştirel bir bakış açısıyla anla-
toplumun çıkarlarını da esas aldığımızda iç huzuru buluruz. yabilmesi, değerlendirebilmesi ve kendini ifade edebilmesi
beklenir. Böylece etik anlayış geliştirilir.
3. Sezgi, iç güdüsel bir duygu ve eğilimdir. Bir yönüyle içimiz-
deki vicdani sestir. Bu ses iç dünyamıza ait olduğu için öz bi-
lincimiz üzerinden açığa çıkar. Dış dünyada karşımıza çıkan Çalışma No.: 73
iyi veya kötü eylemler mutlak surette bizi etkiler. Dışarıdan
geldiği için bu edimlerin bizi zorlama, kısıtlama, baskılama
yönü var. Dolayısıyla özgürlüğümüz için bir tehdit olur. Sez- 1. Yönerge:
gisel olarak insan özgür olmak ister. Kendi benliği üzerinden
kendini ortaya koymak, iyi ve kötüyü belirlemek ister. Bu 1. İslamiyet (Müslümanlık), Hristiyanlık, Yahudilik, Hinduizm,
yönüyle sezgimiz ile dış dünyada bizi etkileyen ahlaki ilke- Budizm, Taoizm, mitolojik inançlar (Tanrılar), Şintoizm, Zer-
ler çoğu zaman bir çatışma hâlindedir. Yani vicdanımız ile düştilik, Sihizm, Caynizm, ilkel kabile dinleri gibi.
toplumsal yasa ve ahlaki öğretiler çatıştığı zaman özgürlük
sorunu ortaya çıkar. Bu da iç sesimize yani sezgimize kulak 2. Benzer unsurlar: İnanç, Tanrı, kutsallık, vahiy, ibadet, kural-
vermekle aşılır. lar, sevap-günah (iyi-kötü), dinî liderler, tapınaklar gibi un-
surlar her dinde bulunur. Bu unsurlar, bir şeye din demek için
aranılan nitelikleri de yansıtır.
Çalışma No.: 71 Farklı unsurlar: Her dinde ortak olan unsurlar aynı zamanda
dinleri birbirinden ayırmamızı sağlayan farklılıkları da barın-
1. Olası cevap: dırır. Örneğin her dinde ibadet edilen yerler ve ibadet şekilleri
vardır. İslâmiyet’te camiler, Hristiyanlıkta kiliseler, Yahudi-
Doğal hukuk ve pozitif hukuk açısından müşterek bir bakış likte sinagoglar ibadet edilen yerlerdir. Tüm camilerin veya
açısıyla düşünüldüğünde herkes bildiğinden sorumludur. Ah- tüm kiliselerin birbirine benzeyen ortak özellikleri vardır. Her
laki bir eylemin sonuçlarını bilmek ve ona göre davranmak, ikisinde de temsil ettikleri dinin kuralları doğrultusunda farklı
beraberinde adil bir yargılamayı da getirir. Bir eylemin sonuç- şekillerde ibadet edilir.
larını bilemeyen, eylemin ahlakiliğinin dahi farkında olmayan
bir kişinin gerçekleştirdiği eylemin kötü olarak ifade edilmesi
görece bir yaklaşım olabilir. Ancak "Ben bunun kötü bir şey 3. Din Felsefesi Teoloji
olduğunu bilmiyordum." türünden bir savunma ve yaklaşım
da niyet ve bilincin öznelliği göz önünde bulundurulduğunda Farklılıklar * Genel anlamda * Belli bir dini
sorunlu bir bakıştır ve adil yargılamayı zora koşacaktır. din kavramını ve konu alır. Bu
tüm dinleri konu nedenle her
2. Olası cevap: alır. dinin bir teolojisi
Bu söz bireyin ahlaken bütün insanlığı gözeterek ve salt iyiyi * Rasyonel bir vardır.
esas alarak evrensel bir ahlak yasasını içinde taşıdığını ifade bakış açısı ile * Dogmatiktir, bir
eder. Bu kendin için istediğini başkaları için de isteme dürtü- dini inceler. dinin kurallarını
südür. Bu durumda kişi kendisi için daima iyi olanı ister, iyiye * Tüm dinlere ait olduğu gibi kabul
yönelir. Herkesi kendisi gibi bilip bir ödev bilinciyle iyi olanı konu ve prob- eder.
herkes için de istediğinde bu ahlaki duruş evrensel bir kimliğe lemleri eleştirel * Bir dinin kavram
sahip olur. bir bakış açısıyla ve problemle-
inceler. rini açıklamak,
3. Olası cevap: * Belirli bir dini kanıtlamak ister.
Ödev etiği, insanlığa karşı ahlaki bir sorumluluğu esas alması savunmaz. Tüm * Konusu olan
itibariyle genelgeçer, ilkesel bir ahlakiliğe tekabül eder. Din, dinlere aynı dini savunur ve
dil, ırk, kültür ve coğrafya ayırt etmeksizin herkesi kendin tavırla yaklaşır. yaymak ister.
gibi bilip, o şekilde görüp kendin için istediğin hak ve öz-
gürlükleri başkaları için de hiçbir koşul ve ikincil bir niyet
olmaksızın istemek, evrensel bir düşünce ve ahlaki bir duruş- 2. Yönerge:
tur. Bundandır ki Kant'ın bu yaklaşımı, insan hakları evrensel * Tanrı var mıdır? (Tanrı’nın varlığı kanıtlanabilir mi?)
bildirgesine ilham teşkil etmiştir.
* Ölümden sonra yaşam var mıdır? (Ruh ölümsüz müdür?)
4. Olası cevap: * Evren sonlu mudur? (Evrenin başlangıcı ve sonu var mı-
dır?)
Böyle bir ahlak sisteminde ayırt edici bir kuvvet olarak akıl,
nihai karar vericidir. Belirlenmişliğin olduğu bir evrende bu * Vahiy mümkün müdür? (Vahyin imkânı problemi)
belirlenmişlik içinde seçim yapma istenci bize aittir. Örneğin
bir lokantaya gittiğimizde mevcut birçok yemek arasından
hangisini yiyeceğimize son noktada biz karar veririz. Yemeğin Çalışma No.: 74
ne olacağını, nasıl yapıldığını, tuz oranını vb. biz belirleme-
yiz. Lokantaya girince bunlarla karşılaşırız. Ancak hangisini 1. Olası cevap:
yiyeceğimizi, tuz miktarının ne ölçüde olduğunu biz kendi Bu konuda sosyolojik, antropolojik, dinsel ve felsefi yakla-
irademizle seçer ve harekete geçeriz. Bu durum, doğada ya- şımlar söz konusudur. Başlıca yaklaşımları şu şekilde sırala-
şamak ve edimde bulunmak için de geçerlidir. Doğa belirlen- yabiliriz.
miştir ancak bu belirlenmişlikte sayısız seçenek ve yol vardır.
Bunlar arasında rasyonel bir bilinçle seçim yapmak imkânı - Kutsal kabul edilen metinler ve bu metinler üzerinden in-
bize aittir. Bu durumda bu seçimimizden kaynaklanan sonuç- sanlarla iletişim kuran, kutsal olduğu düşünülen insanlar,
ların sorumluluğu da bize aittir. - Doğa olayları karşısında insanın düştüğü dehşet ve korku,
- Rüyalarda daha önceden ölmüş tanıdık kişileri görmek,

159