Page 24 - Sosyoloji 1 | 1.Ünite

1. ÜNİTE Sosyolojiye Giriş, Sosyolojinin Alanı, Yöntem ve Teknikleri

Sosyolojinin Bilim Olduğunun Göstergeleri

HAZIRLIK SORULARI

Toplumun sürekli değişim gösterdiği göz önünde bulundurulduğunda temel konusu toplum olan sosyolojiye
bilim diyebilir miyiz? Neden?

KAVRAMLARIMIZ

Kesinlik, Seçicilik, Mantıksallık, Evrensellik, Sistemlilik, Nesnellik

BİLİMİN NİTELİKLERİ

Bilim olgusaldır: Bilim insanının kendi duygu, görüş, ön eden hastalıklara karşı geliştirilen ilaçlar, sadece üretildiği ülkenin
yargılarından ve herhangi bir dış etkiden uzaklaşarak bir nesne insanları tarafından değil tüm insanlık tarafından kullanılmaktadır.
veya olayı deney ve gözleme dayalı olarak kavramasıdır. Bilim-
sel bilgide hiçbir kuram ya da hipotez, gözlem ve deney sonuçla- Bilim genelleyicidir: Olgular arasında ilişkiler kurarak
rına dayanılarak kanıtlanmadıkça doğru kabul edilmez. Örneğin benzerliklerden hareketle genellemelere ulaşır. Tek tek olaylarla
“Dünya yuvarlaktır.” önermesi olgusaldır. Gözlem ve deneyle değil, genel olgularla uğraşır. Örneğin Ali’nin ve Ayşe’nin evlen-
doğru ya da yanlış olduğu söylenebilir. Bu farklılık bilim insan- mesinin toplum bilimi açısından önemi yoktur. Ama evlenme
larının probleme ve araştırmalara yaklaşımını, gözlemlerini, olgusu toplum bilimini ilgilendirir. Toplum bilimi “Kadının
yorumlamalarını etkiler. ekonomik özgürlüğe ve erkekle eşit haklara sahip olduğu toplum-
larda tek eşlilik yaygındır.” gibi genel sonuçlar ortaya koyar.
Bilim kesindir: Bilimsel bilgiye ulaşmada kuşkucu ve
eleştirel bakış çok önemlidir. Konuların seçimi, süreci bu kuşkucu Bilim eleştiricidir: Ne kadar akla uygun görünürse görün-
ve eleştirel bakışla gerçekleşir. Araştırma tamamlandığında sün her iddia karşısında eleştirici tutumunu elden bırakmaz.
bilimsel yöntemle ulaşılan sonuçlar kesin olarak kabul edilir. Örneğin maddenin en küçük parçasının atom olduğu kabul
Örneğin fizik bilginlerince değişik cisimlerin boşlukta düşüşleri edilirken bilimin eleştirici tavrı nedeniyle atomdan da küçük
incelendikten sonra varılan “Boşlukta bütün cisimler aynı hızla parçaların bulunduğu ortaya çıkmıştır. Bu anlamda bilim kendi
düşer.’’ yargısı kesinliği kabul edilmiş bir yasadır. Bu durumda hiç kendini düzeltici bir süreçtir.
kimse kesinlik ilkesiyle çelişmeden “Bütün cisimler boşlukta aynı
hızla düşmez. Ben bunu gözlemledim.” diyemez. Mantık ve Bilim sistemlidir: Bilim gelişigüzel bir şekilde değil,
matematik, formel bilimler olup çıkarımları zihinseldir ve tam bilimsel yöntemi ve veri toplama tekniklerini kullanarak
kesinlik taşımaktadır. Oysaki doğa bilimlerindeki kesinlik mutlak sonuca ulaşır. Bilim kendi içinde bütünlüğe sahiptir. Toplumlar
değildir. Sosyal bilimlerde ise zaman içerisinde değişken nitelik tarihsel süreç içerisinde insanların bir arada yaşaması ile
taşıyan insan ve insanla bağıntılı olarak toplum ögeleri temel oluşmuştur. Toplumu oluşturan kurumların ve grupların işleyi-
alındığından bu alanlarda bilim kesinlik iddiasında bulunurken şi ve değişimi, belirli yasalar çerçevesinde neden-sonuç ilişkisi
daha dikkatli olması gerekmektedir. içinde olur. Sosyolojinin toplumsal değişmenin dayandığı
toplumsal gerçekliği ve bu gerçeklikteki muhtemel yasa ya da
Bilim seçicidir: Evrende olup biten olgular, çeşit ve sayı işleyiş biçimlerini bulup ortaya çıkarma çabası içerisinde
yönünden sonsuzdur. Her bilim, kendi konusuyla ilgili olgula- olması onun bilim olma iddiasının önemli bir boyutudur.
rı bunların içinden seçer ve diğerleriyle ilgilenmez. Sosyoloji Toplum ve toplumsal çevre hakkında bilimsel bilgi edinmek
sosyolojiyle , psikoloji psikolojiyle ilgili sorunları inceler. sosyoloğun işidir. Sosyologlar toplumun durmaksızın değişti-
ğini göz önünde tutar. Bilimin özelliklerinden en önemlisi,
Bilim mantıksaldır: Bilimin ulaştığı sonuçlar her türlü yöntemli bir çalışma ile ölçülebilir, sınanabilir, sistematik
çelişkiden uzak, kendi içinde tutarlıdır. Ayrıca bilim, bir hipote- sonuçlara ulaşmaktır. Sosyoloji, geliştirdiği araştırma teknik-
zi doğrulama işleminde mantıksal düşünme ve çıkarım ilkele- leriyle ölçülebilir ve sınanabilir bilgiye ulaşmayı hedefler.
rinden yararlanır. Bilimsel ifadeler, mantıksal açıdan doğru
çıkarımlar ile ulaşılmış, çelişkisiz ifadeler olmalıdır. Mantıklı Sosyolojinin Temel İddiası
açıklamalardan uzak elde edilen bilgiler güvenilirlikten uzaktır. Toplumsal olaylar doğal ve anlaşılabilir olaylardır. Sosyoloji
toplumsal olay ve olguları betimlemeye ve aralarındaki ilişkileri
Bilim evrenseldir: Tüm insanlığa aittir. Bilimsel bilgi bulmaya çalışır. Olması gerekenle değil, olan ile ilgilenir. Değer
birikimsel bir süreçle her milletten insanın katkılarıyla günümüze yargılarından uzak durur. Sosyoloji toplumsal yapıyı ve toplumsal
kadar ulaşmıştır. Bir bilim insanı tarafından elde edilen bilgiler ilişkileri bilimsel yöntem kullanmak suretiyle inceler. Sosyoloji-
tüm insanlığın ortak kullanımındadır. Örneğin insanlığı tehdit nin pozitif bir bilim olmasını sağlayan belli başlı özellikleri vardır.

34