Page 10 - Tarih 11 | 5.Ünite

5. ÜNİTE

Bu dönemde Osmanlı Devleti’nin ticarî hayatında İngiltere ve Fransa söz sahibi oldu. 1838
Balta Limanı Ticaret Antlaşması’yla birlikte Avrupa’nın ucuz ve kaliteli malları Osmanlı pazarla-
rına girdi. Bundan dolayı iç pazarda yerli mallar, Avrupa malları ile rekabet edemez hâle geldi.
Bu durum Osmanlı yerli sanayisinin zayıflamasına neden oldu.
Avrupa’da artan ham madde ihtiyacı karşısında Osmanlı Devleti, dış pazarlara açılmak zorun-
da kaldı ancak Osmanlı Devleti’nde üretim iç ve dış pazar ihtiyacını karşılayamadığından yerli
sanayi için ham madde bulma sorunu yaşandı.
Osmanlı Devleti, XIX. yüzyılda gelişen Batılı sanayi devletleri karşısında endüstriyel üretime
geçiş için bir dizi ekonomik tedbir aldı. 1840’lı yılların ortalarında devlet bu amaç doğrultu-
sunda yeni ekonomik hamlelere girişti. 1840-1860 arası dönemde devletçilik politikası öne
çıktı. Bu politika doğrultusunda Batı tarzında fabrikalar ve imalathaneler kurdu. Diğer yandan
mevcut fabrikaların modernize edilmesi yoluna gitti. Devletin amacı, bu teşebbüsler ile Avrupa
devletlerinin Osmanlı pazarlarını ele geçirmesini önlemekti.

TARTIŞINIZ

Osmanlı Devleti’nin sanayileşmesinin gecikmesinde ekonomik sebepler mi yoksa teknolo-
jik sebepler mi daha etkilidir? Neden?

Osmanlı Devleti’nde Sanayiyi Güçlendirmeye Yönelik Tedbirler

Şirketleşme Hareketleri
Küçük ölçekli esnafların üretim tarzı ile Sanayi Devrimi’nin yakalanamayacağını ve bu yolla
daha fazla ekonomik gelişmenin sağlanamayacağını anlayan yöneticiler, Tanzimat’tan hemen
sonra şirketleşme yolunda önemli hukuki düzenlemeler yaptılar. Bu doğrultuda Ticaret Ba-
kanlığı ve ticaret mahkemeleri kuruldu ve Ticaret Kanunu hazırlandı. 1850’de ilk adım olarak
Boğaziçi vapur seferlerini yürütmek üzere Cevdet Paşa ile Fuat Paşa’nın öncülüğünde önce
Şirket-i Hayriye ardından da yerli ve yabancı pek çok şirket kuruldu. 1849’dan 1910’a kadar
toplam 95 şirket kuruldu. Bu şirketlerden 31’i maden, kamu hizmetleri ve sanayi; 28’i ulaştır-
ma; 17’si bankacılık ve sigortacılık; 12’si de ticaret alanlarında faaliyet gösteriyordu.
Sergi-i Umumi-i Osmanî’nin Açılması

Yurt içinde ve yurt dışında
Osmanlı Devleti’nin tarım ve
sanayi ürünlerinin tanıtımı
amacıyla ulusal ve uluslara-
rası sergiler düzenlendi. Do-
kuma başta olmak üzere halı
ve kilim gibi diğer geleneksel
Osmanlı tekstil ve deri ürün-
leri, silah sanayisine dayalı
ürünler, maden, kuyumculuk,
çeşitli tarım ve orman ürünle-
ri sergilendi. 1863’te İstanbul
Sultanahmet’te tarım ve sa-
nayi ürünlerinin tanıtıldığı ilk
Görsel 5.9: Sergi-i Umûmi-i Osmanî (temsilî) sergi açıldı. Bu tarihten itiba-
ren çeşitli ürünlerin tanıtıldığı bir dizi sergi düzenlendi (Görsel 5.9).

184