Page 13 - Tarih 11 | 5.Ünite

SERMAYE VE EMEK

ve tecrübe yetersizliği, kötü işletmecilik ve Avrupa mallarıyla rekabetin yakalanamaması gibi
nedenlerden dolayı devlet yatırımlı fabrikaların bir kısmı kapandı.

Osmanlı Devleti’nde sanayinin güçlenmemesinin sebepleri arasında sermaye ve yetişmiş per-
sonel yetersizliği bulunmaktaydı. Bunun yanında devletin uzun vadeli stratejik sanayi plan-
lamasının olmayışı, teknolojinin geliştirilip ilerletilememesi sanayileşmesinin önündeki diğer
engeller arasındadır. Birçok teknolojik gelişme eş zamanlı olarak ülkeye getirildi fakat bu tek-
nolojinin gelişimine yönelik araştırma ve yatırımlar yapılamadı. Teknoloji kısa sürede eskiyince
fabrikalardaki ekonomik verimlilikte kayıplar yaşandı. Bu gelişmelerin haricinde 1838’de imza-
lanan Balta Limanı Ticaret Antlaşması da devletin sanayileşme hamlelerini olumsuz etkileyen
önemli bir faktördür.

TARTIŞINIZ

Sanayi hamlelerinin başarıya ulaşamama sebeplerini sınıf ortamında tartışınız.

1838 Balta Limanı Ticaret Antlaşması

Napolyon Savaşları sonrasın-
da Osmanlı Devleti’nin dış ti-
caret hacmi genişlemişti. Ge-
nişleyen dış ticaret, üretimi iki
yönden etkiledi. Bir yandan
dış pazarlar için zirai meta
(ticaret malı) üretimi yaygın-
laştı. Diğer yandan da sanayi-
leşmiş ülkelerden ithal edilen
mamullerin rekabeti karşısın-
da zanaatlara dayanan üretim
faaliyetleri geriledi. Böylece
nüfusun büyük bir çoğunlu-
ğunun yaşadığı kırsal alanlar-
da tarım ve tarım dışı üretim Görsel 5.12: Balta Limanı Sahil Sarayı
faaliyetlerinin birlikteliği giderek parçalandı. Osmanlı ekonomisi zirai ürünler ihraç eden, buna
karşılık mamul mallar ve belirli gıda maddeleri ithal eden bir ekonomi durumuna geldi.

Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın isyanı dolayısıyla devlet ekonomik açıdan zor bir dö-
neme girdi. Diğer yandan hazinenin zarara uğraması söz konusu olduğu için bu dönemde si-
yasi bazı gelişmeler ekonomiyi de etkiledi. Rus tehlikesine karşı Osmanlı Devleti, İngiltere’den
yardım almak için 16 Ağustos 1838’de Osmanlı-İngiliz Ticaret Antlaşması’nı (Balta Limanı
Ticaret Antlaşması) Balta Limanı Sahil Sarayı’nda imzaladı (Görsel 5.12).

1838 Balta Limanı Ticaret Antlaşması’na göre
• Tekel sistemi kaldırıldı. İngilizlere diledikleri miktarda ham maddeyi satın alma imkânı
verildi.
• İç ticarete Osmanlı vatandaşlarının yanı sıra İngilizlerin de katılması öngörüldü.
• İngilizlerle olan transit ticaretten alınan vergi kaldırıldı.
• İngiliz vatandaşları, Osmanlı ürünlerini, Osmanlı tebaasından tacirlerle aynı vergi koşulları
altında satın alma hakkına sahip oldular.

Bu antlaşma hükümlerinin Osmanlı Devleti’nin bütününde (Mısır dâhil) geçerli olacağı kabul
edildi.

187