Page 23 - Türk Dili ve Edebiyatı 10 | 6.Ünite

TİYATRO

güveyi : Damat. ruhsat : İzin.
ırz : Bir kimsenin, başkaları tarafından tebdil-i kıyafet : Kıyafet değiştirme.
dokunulmaması ve saygı gösterilmesi tellâl : Herhangi bir şeyi, olayı
gereken iffeti. veya bir şeyin satılacağını
ıyâl : Eş, zevce. halka duyurmak için çar-
itimat : Güven, güvenç, emniyet. şıda, pazarda yüksek sesle
bağıran kimse, çağırtmaç.
memul : Umulan, düşünülen.
menfaat : Çıkar.

METİN VE TÜRLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR

Okuduğunuz metin, Tanzimat Dönemi sanatçılarından Şinasi’ye ait bir tiyatro örneğidir. Metin-
de görücü usulüyle evlenmenin yanlışlığı, komedi ögeleriyle süslenerek anlatılmıştır. Bu yönüyle
eser, bir “töre komedisi” olarak kabul edilebilir. Metnin okuduğunuz bölümünde yazar, toplumdaki
olumsuz örneklerden yola çıkarak halkı eğitmeye çalışmıştır. Mesela görücü usulüyle evlenmenin
yanlışlığına dikkat çekmiştir.
Şair Evlenmesi, Türk edebiyatında Batılı anlamda yazılmış ilk tiyatro örneğidir. Eser, önce saray
tiyatrosunda oynanmak amacıyla yazılmış, sonra Tercümân-ı Ahvâl gazetesinde tefrika hâlinde yayım-
lanmıştır. Okuduğunuz metinde kahramanların kişilik özelliklerine uygun olarak konuşturulmaları,
karşılıklı konuşmalarda kelimelerin yanlış anlaşılmasının güldürü unsuru olarak kullanılması dikkat
çeker. Bu özellikler Şinasi’nin, Şair Evlenmesi adlı eserinde Karagöz ve orta oyunu gibi geleneksel
Türk tiyatrosu ürünlerinden yararlandığını gösterir. Eser aynı zamanda dönemin gelenek ve görenek-
lerini, sosyal yaşantısını yansıtması yönüyle de Türk edebiyatında önemli bir yere sahiptir.
Tanzimat Dönemi’nde Türk edebiyatına Batı’dan gelen edebî türlerden biri olan tiyatro, çok ilgi
görmüştür. Türün ilk yerli örneği, Şinasi’nin Şair Evlenmesi adlı eseridir. Sahnelenen ilk tiyatro eseri
de yine bu dönemde Namık Kemal tarafından yazılan Vatan yahut Silistre’dir. Bu dönem sanatçıla-
rının neredeyse tamamı tiyatro türünde eserler vermiştir. Özellikle I. Dönem Tanzimat sanatçıları,
tiyatroyu halkı eğitmekte bir araç olarak kullanmışlardır. Ahmet Vefik Paşa ve Direktör Ali Bey gibi
sanatçılar, başta Moliere (Molyer) olmak üzere Batı edebiyatından çeviri ve uyarlamalar yapmışlardır.
Namık Kemal, Abdülhak Hamit Tarhan, Recaizade Mahmut Ekrem, Ahmet Mithat Efendi gibi isim-
ler; bu türde verdikleri eserlerle türün gelişimine katkı sağlamışlardır.

METNİ ANLAMA VE ÇÖZÜMLEME

1. • Ağladığını gördükçe öyle yüreğim kalkıyor ki, merhametimden yengeliğini kendim edeceğim
geliyor.
• Hemen hoş hâl ile geçinmenizi can ü gönülden dua ederim.

Yukarıdaki cümleler okuduğunuz metinden alınmıştır. Bu cümlelerde altı çizili kelime gruplarının
anlamlarını cümlenin bağlamından hareketle tahmin ediniz. Tahminlerinizi TDK’nin Türkçe Söz-
lük’ünden kontrol ediniz.
2. Müştak Bey’in yerinde siz olsaydınız onun yaşadığı böyle bir olay karşısında nasıl davranırdınız?

3. Okuduğunuz metinde geçen diğer kişilerin özellikleriyle ilgili neler söyleyebilirsiniz?
4. Metinde anlatılanlardan hareketle temayı belirleyiniz.

235