Page 162 - Fen Bilimleri Laboratuvarı Öğretmen El Kitabı

Bireysel Deneyler
Öğrenciler, kendi kendilerine karar vererek veya verilen yönergeyi izleyerek deneyleri gerçekleştirir. Öğretmen, iyi
bir gözlemci konumunda olmalı ve gerekli gördüğü durumlarda öğrenciye rehberlik etmelidir. Öğrenci, deneyi ken-
disi gerçekleştirdiği için psikomotor becerisi desteklenir, yaparak-yaşayarak öğrenme sürecine girer ve bu sayede
öğrenmede kalıcılık artar. Bu tür deneyler, öğrenciyi bilim insanı rolüne yöneltir. Öğrencinin bilimsel bilgi ve uy-
gulamalara yönelik ilgi ve merakı artar ancak bu deney türünde her bir öğrenciye araç gereç sağlamak mümkün
olmayabilir. Bunların yanı sıra deney aracı tek kişinin kullanımı için uygun olmayıp birden fazla kişi gerektirebilir.
Bireysel deney, özellikle kalabalık sınıflarda öğretmenin her bir öğrenci ile ilgilenmesine olanak vermez. Öğretmen,
bu ve buna benzer durumları değerlendirerek planlama yapmalıdır.

Grup Deneyleri
Öğrencilerin duruma göre iki, üç veya dört kişilik gruplar oluşturarak gerçekleştirdiği deneylerdir. Bu süreçte öğren-
ciler, sorumluluk alarak grup arkadaşları ile iş birliği içerisinde çalışır. Öğrenciler; grup içinde kendilerini ifade etme,
ifade edeni dinleme ve anlama becerisi kazanır, bir duruma yönelik farklı fikirleri ve çözüm yollarını değerlendirerek
ortak bir sonuca ulaşmayı öğrenir.
Öğretmen grup deneylerinde iyi bir rehber ve gözlemci olarak her gruba eşit mesafede durmalıdır. Deneyde kul-
lanılacak teknik araç gereç için önceden beceri kazanımının sağlanıp sağlanmadığına dikkat edilmelidir. Gerekirse
deney öncesi bu tür araç gereç kullanımı için ek bilgilendirme yapılmalıdır. Laboratuvar grup deneyleri için uygun
şekilde düzenlenmeli ve deney sonrası gruplara sonuçları değerlendirme ve tartışma ortamı sağlanmalıdır.

Yapılış Amacına Göre Deneyler
Kapalı Uçlu Deneyler
Konusu daha önceden anlatılan, bilinen bir bilgiyi, teori ya da yasayı ispat etmek için tasarlanan deneylerdir. Kapalı
uçlu deneylerde amacın ne olduğu, hangi araç gerecin kullanılacağı, hangi işlem basamaklarının hangi sıra ile ger-
çekleştirileceği ve nasıl bir sonuç elde edileceği deney kılavuzunda verilir. Öğrenciler, kendilerine sunulan işlem ba-
samaklarını takip ederek deneyi uygular. Deney sonunda elde edilen sonuçlar ile bilinen sonuç karşılaştırılır. Sonuç
aynı ise rapor yazma aşamasına geçilir, farklı ise ortam koşulları ve yapılan işlemler bir kez daha gözden geçirilerek
hata kaynağının bulunması sağlanır. Beklenen sonuca ulaşıncaya kadar deneye devam edilir.
Kapalı uçlu deneyler öğrencilerin konu ile ilgili bilgileri bizzat deneyerek öğrenmesini sağlarken aynı zamanda de-
ney ve gözlem yapma, verileri toplayıp kaydetme gibi becerileri kazanmalarına yardımcı olur. Öğrencinin el ve araç
gereç kullanma becerilerini geliştirir.
Kapalı uçlu deneylerde, deneyin sonucu deneyin başından itibaren bilindiğinden öğrencinin deneye yönelik ilgi ve
merakı azdır. Bu tür deneyler, öğrenci düşünme sürecine yeteri kadar dâhil olmadığı için öğrencilerin üst düzey bi-
lişsel becerilerine çok katkı sağlamaz.

Açık Uçlu Deneyler
Öğrencilerin bilmedikleri birtakım bilgileri bulup ortaya çıkarmaları amacıyla gerçekleştirilen deneylerdir. Öğren-
cilere bir problem, konu, kavram ya da teorem verilerek öğrencinin deneyi kendisinin hazırlaması sağlanır. Öğren-
cilere deneyin amacı ile birlikte kullanılacak araç gereç verilir. Deneyin nasıl ve hangi işlem basamakları üzerinden
yapıldığını gösteren yönerge yoktur. Deneyin aşamaları, deney düzeneğinin kurulması, elde edilen verilerin toplan-
ması, yorumlanması ve ulaşılacak sonuçların bulunması tamamen öğrenciye bırakılır. Öğrencilerden deneyin nasıl
yapılacağı ile ilgili kendi yöntemlerini oluşturmaları, deney sonucu elde edilen verileri değerlendirerek bir sonuca
ulaşmaları beklenir. Bu tür deneyler; öğrencilerin hem psikomotor hem de düşünme, karar verme, verdiği kararlar
doğrultusunda özgün uygulamalar yapabilme ve bulgular elde ederek sonuç çıkarabilme gibi birçok bilimsel süreç
becerilerinin gelişimine hizmet eder. Öğrencinin elinde deney sonucuyla ilgili veri bulunmadığından deneye yönelik
ilgi ve merakı daha fazladır.
Öğretmen, açık uçlu deneylerin etkili bir biçimde yürütülmesi için öğrenciyi sürece dâhil ederken öncelikle laboratu-
var güvenlik önlemlerinin alınmasını ve aşağıda verilen hususlara dikkat edilmesini sağlamalıdır.

161