Page 164 - Fen Bilimleri Laboratuvarı Öğretmen El Kitabı

Konu Sonrasında Yapılan Deneyler
Konu işlenip bitirildikten sonra konu ile ilgili bir bilginin doğrulanması amacıyla yapılan ve tümdengelim yaklaşı-
mına dayanan deneylerdir. Bu tür deneyler, deneyle ispatladığından anlatılan konuyu somutlaştırarak pekiştirir;
öğrencide kalıcı ve anlamlı öğrenme sağlar. Bilgiyi ispatlama veya somutlaştırma amacı içerdiğinden kapalı uçlu
deneyler tercih edilir.
Laboratuvar ortamında gerçekleştirilen deneylerin bilimsel süreç becerilerine hizmet etmesi ve bu doğrultuda he-
deflenen amaca ulaşabilmesi için aşağıda verilen hususlara dikkat edilmesi gerekir.

• Konu içeriği, öğrenci başarısı, sınıf mevcudu ve deneyde kullanılacak araç gereç ihtiyaç durumuna göre hangi
tür deney yapılacağına karar verilmelidir.
• Deneyde kazanılması beklenen hedef davranışlar belirlenmelidir.
• Deney sırasında yapılması gerekenler öğrencilerle birlikte konuşulup belirlenmeli, deney iyi bir şekilde plan-
lanmalı ve deneyin amacı açık olarak belirtilmelidir.
• Laboratuvar çalışmalarını başarılı bir şekilde yürütebilmek için bazı teknik becerilere ihtiyaç duyulmakta-
dır. Bu beceriler, el ve gözü birlikte uyum içinde kullanabilme yeteneğinin kazanılması ile ilgilidir. Laboratu-
var çalışmalarında bazı aletlerin kullanılması özel yetenek ve teknik gerektirir. Laboratuvar zamanının bir
kısmı, özel becerilerin öğrencilere kazandırılabilmesi için öğretmen tarafından bu tür uygulamalara ayrıl-
malıdır.
• Deney, dersten önce öğretmen tarafından yapılmalı ve deneyde amaçlanan sonuca ulaşılıp ulaşılmadığı kont-
rol edilmelidir.
• Öğrencilerin bilgi sahibi olmadığı araç gerecin kullanımı öğretmen tarafından deney öncesinde açıklanmalıdır.
• Öğretmen tarafından öğrencilere yöneltilen çeşitli sorularla yapılacak olan deney ile işlenen konu arasında
bağlantı kurulmalıdır.
• Gösteri deneyi yapılıyorsa deneyin tüm öğrenciler tarafından görülebilmesi için gerekli tedbirler alınmalıdır.
• Grup deneyleri yapılıyorsa öğrencilerin özellikleri iyi gözlemlenmeli ve gruplar ona göre oluşturulmalıdır.
• Öğrenciler tarafından oluşturulan deney düzeneklerinin doğru kurulup kurulmadığı öğretmen tarafından
kontrol edilmeli ve herhangi bir tehlikenin oluşmaması için güvenliğin sağlandığından emin olunmalıdır.
• Deney esnasında önemli olan noktalara öğrencilerin dikkati çekilmeli ve gerekirse tahtaya notlar yazılmalıdır.
Benzer şekilde öğrencilerin de deney sırasında gözlem ve verilerini not almaları konusunda yönlendirme ya-
pılmalıdır.
• Öğrenci; deney sürecinde neden-niçin soruları bağlamında, sebep-sonuç ilişkileri içinde soru-cevap veya beyin
fırtınası gibi yöntemlerle aktif hâlde tutulmalıdır. Deney başlangıcında ilgi çekici bir soru, deney ortasında ise
deney içinde gözlenen bir değişimle ilgili soru öğrencilere sorularak öğrencinin ilgisi deney üzerinde tutulmalıdır.
• Grup deneylerinde elde edilen sonuçlar öğrenciler tarafından değerlendirilmeli, farklı gruplar farklı sonuçlara
ulaşmışsa bunun nedenleri hakkında laboratuvarda tartışma ortamı sağlanmalıdır.
• Deneyden elde edilen sonuç ile deneyin başlangıçta hedeflenen amacı arasında bağlantı kurulmalıdır.
• Deney boyunca toplanan nicel ya da nitel verilerin düzenlenmesi ve yorumlanması, verilerle tablo veya grafik
çizerek daha kolay çıkarımlar yapılması konularında öğrenciye rehberlik edilmelidir.
• Öğrencilerin yapılan her deney için bir deney raporu hazırlaması sağlanmalıdır.
Laboratuvar uygulamalarında gerekli araç gereç temininin mümkün olmadığı, güvenlik önlemlerinin yeteri ka-
dar alınamadığı, zamansal ve ekonomik sıkıntılardan dolayı tehlike arz eden deneylerin yapılamadığı durumlarda
modellerden yararlanılmalıdır. Laboratuvar uygulamalarında özellikle doğrudan gözlem yapma imkânı olmayan
varlıkları, nesneleri veya olayları tanımlamak için de atom modelleri, DNA modeli gibi bilimsel modellerle çalışılır.
Model oluşturulurken şekil, diyagram, yazılı veya matematiksel ifade ve bilgisayar simülasyonları gibi modelleme
araçlarından yararlanılır. Modeller sayesinde çok küçük veya çok büyük nesnelerin kolaylıkla gözlenmesi sağlanır,
karmaşık olaylar basitleştirilir, soyut varlıklar görülür hale gelir.

163