Page 103 - ÇAĞDAŞ DÜNYA SANATI TARİHİ 12

20. YÜZYIL ÇAĞDAŞ SANAT AKIMLARI

B) KONSTRÜKTİVİZM (Yapılandırmacılık)

20. yüzyılın ikinci on yıllık dilimi içinde aktif olan
önemli bir sanat hareketi de konstrüktivizmdir. Hareket
Rusya’da doğmuş ve 1917 Bolşevik Devrimi’nden sonra
etkili olmuştur. Daha çok heykel ve mimari alanda kendi-
ni gösteren bir akımdır. Konstrüktivistler 20. yüzyılın
değişen şartlarına uygun bir estetik yaratabilmek amacı ile
endüstrinin sağladığı malzemelerle çalışmışlardır. Vladi-
mir Tatlin (Viladimir Tatlin) ve Alexander Rodchenko
(Aleksandır Rodşenko), “sanat için sanat” düşüncesine
karşı bir tavırla yaptıkları çalışmalarında sanatın toplum
yararına kullanımını amaçlamışlardır. Her türlü figüratif
yapıdan uzak, geometrik ve soyut biçimlerle uyumlu
yapılar yaratmaya çalışan akım kübizmden etkilenmiş ve
sanatı toplumsal gelişmenin bir aracı olarak görmüştür.

Konstrüktivizmin temel ilkesi, sanatı ve yeni dünyayı inşa
etmek olmuştur. Bu nedenle konstrüktivistleri sanatçı-
mühendis olarak nitelendirmek yanlış olmaz. Akım sanat-
sal ve endüstriyel olanı birleştirmiş, bu düşüncesi ile de
Bauhaus (Bauhaus) hareketinin temelini oluşturmuştur.
Gittikçe resimden uzaklaşan akımda; boya, fırça gibi Görsel 4.13: III. Enternasyonal Anıtı, Tatlin,
klasik malzemelerle yapılan yapay nesneler bir tarafa 1920, St. Petersburg, Rusya
bırakılmış; onun yerine cam, plastik, metal gibi çağdaş
sanayi ürünlerinin kullanıldığı gerçekçi nesne yaratma
düşüncesi öne çıkarılmıştır. Avrupa’da önemli etkiye sahip
olan konstrüktivizm, kuramsal yapılanmasına ve sanat
çevrelerinde yaygınlık kazanmasına rağmen tam anlamıyla
akım kimliği kazanamamıştır. Sadece kalıcı, yeni ve
çağdaş yöntemler kazandıran bir anlayış sayılmıştır.
Akımın en önemli sanatçıları; endüstriyel desen, ahşap,
metal ve seramikle birlikte film ve tiyatro ile de uğraşan
Vladimir Tatlin (1885-1953) (Görsel 4.13); tipografi,
poster, fotoğraf ve film ile uğraşan Alexander Rodchenko
(1891-1956) (Görsel 4.14); mimari ve iç dekorasyonla
uğraşan El Lissitzky (1890-1941) (El Lisitzkiy) ve insan
duygularını şekillendiren psikolojik fenomen ve iç
fenomenlere eğilen Naum Gabo’dur (1890-1977). Görsel 4.14: Leningrad Devlet Yayınevi için poster tasarımı,
Rodchenko, 1924
C) DE STİJL HAREKETİ

1920'lerde tasarım, sanat ve mimarlık alanlarında etkili olan ilk önemli modern hareketlerden biridir. 1917 yılında Theo
van Doesburg (Tiyo van Dasburg), Piet Mondrian (Pit Mondrian), Bart van der Leck (Bat van der Lek), Vilmos Huszar
(Vilmos Huzar), Mimar J. J. Piter Oud (Pitır Oud) Hollanda’da “de stijl” (de sitil) grubunu kurmuşlardır. Aynı yılın sonba-
harında ise De Stijl dergisini çıkarmaya baslamışlardır. Biçimlerin daima dik açılı olması, renklerin ise temel renklerden
(kırmızı, sarı, mavi) oluşması de stijl hareketinin iki ana özelliğini oluşturmuştur. Bu hareket, tasarımdaki öznelciliğe karşı
çıkmıştır. Yuvarlak çizgiler ve diyagonaller gibi duyguya hitap eden her öge dışlanmış, evrensel uyumu betimlemek üzere
duygusal abartmalara yer vermeyen resimsel ögeler aranmıştır.

Fark Ediniz 1
Mimar Jacobus Johannes Pieter Oud ( Yakabus Yohannıs Pitır Aıd) tarafından 1924 yılında Rotterdam’da (Rotırdam) yapı-
mına başlanan Cafe de Unie (Kafe de Üni), de stijlin güzellik ilkelerini uyguladığı en başarılı yapıtıdır. Bu yapının kare ve
dikdörtgenlerden oluşan ön yüzü, parlak mavi ve kırmızı renkleriyle Ressam Mondrian’ı anımsatan bir renk düzenlemesi ile
ele alınmıştır. Yapı, de stijl renkleriyle göze çarpan cephesiyle ünlüdür ve ilk kez 1925'te halka açıldığında büyük heyecan
uyandırmıştır.

100