Page 113 - ÇAĞDAŞ DÜNYA SANATI TARİHİ 12

20. YÜZYIL ÇAĞDAŞ SANAT AKIMLARI

Fark Ediniz 5

I. Dünya Savaşı sırasında tarafsız konumda olan İsviçre, savaş karşıtı olan veya ülkesinden kaçmak zorunda kalan pek çok
kişiye ev sahipliği yapar. Dört bir yandan edebiyatçılar, sanatçılar, kaçaklar, casuslar vs. Zürich'te bir araya gelir ve savaş
sırasındaki en enternasyonal ortamı yaratırlar. Bu, Zürich-dada hareketinin tohumları da böylece atılır. Hugo Ball, Richard
Huelsenbeck, Emmy Hennings (Emi Henigs), Hans Richter (Hans Riçır), Tristan Tzara, Marcel Janco gibi isimler, Zürih’teki
dada üssü Cabaret Voltaire’de toplanırlar. O dönem Rusya’dan kaçmak ve peruk takarak kimliğini saklamak zorunda kalan
Lenin de Cabaret Voltaire’nin sokağında oturmakta ve ‘”Kapitalizmin En Yüksek Aşaması: Emperyalizm” adlı eserini
dadacıların patırtıları eşliğinde yazmaktadır.

B) SÜRREALİZM (Gerçeküstücülük)
Fransız şair Andre Breton (Andre Bıreton), 1922' de Paul Eluard ve Louis Aragon (Luis Aragon) gibi şairlerle birlikte
dadacılardan ayrılmış ve dadanın nihilist (hiççilik veya yokçuluk) tavrına karşı olumlu yönde yaratıcılığı savunan
gerçeküstücü sanatın ilkelerini oluşturmaya başlamıştır. Kökleri dadaya dayanan sürrealizm 1924’te Paris’te kurulmuştur.
1924’te “Manifeste du Surrealisme”yi (Manifesto du Sürrealizm) (Gerçeküstücülük Bildirgesi) hazırlayan şair Andre
Breton’a göre gerçeküstücülük, bilinç ile bilinç dışını birleştiren bir yoldur. Onlar Freud’un incelediği sezgi, düş ve
bilinçaltı dünyasıyla ilgilenmişlerdir. Sanatçılar mantıksal düzeni yok ederek bilinçaltına, sınırsızlığa ve gerçeğe varıla-
cağına inanmışlardır. Resmi, görülen cismin betimlemesi değil aklın betimlemesi olarak değerlendirmiş ve bu noktadan
hareket ederek mantık dışı uygulamalarla eserlerini oluşturmuşlardır. İnsanın doğal dünyası olduklarına inandıkları
fantezi, düş ve imgelemin üst gerçekliğini açarak, sanatı uygarlığın düzenli ve kısıtlı kurallarına karşı kullanmayı
amaçlarken kübizmin aksine görsel anlatımın biçim dilinden çok konuya ve konunun etkisine önem vermişlerdir.
Breton, Sürrealizm Manifestosu’nda, sürrealizmi düşlerin tüm büyü-
sünü, başkaldırının ruhunu ve bilinçaltının gizemlerini içeren bir
sözcük olarak tanımlamıştır. Gerçeküstücü terimini ilk kez şair
Apollinaire 1917’de bir oyununu tanımlamak için kullanmıştır.

20. yüzyıl içindeki en yaygın ve en uzun ömürlü sanat akımlarından
biri olan ve plastik sanatların dışında edebiyat, müzik ve sinema gibi
öteki sanat dallarını da içeren sürrealizm, Avrupa’da iki dünya savaşı
arası dönemde gelişmiştir. Sürrealizm temelde rasyonalizmi yadsıyan,
karşı sanat anlayışı doğrultusunda çalışan ilk dadacıların yapıtlarına
dayanmaktadır. Yöntemli bir araştırma ile deneyi ön planda tutan Görsel 4.38: Yeni İnsanın Doğuşunu İzleyen Jeopolitik Çocuk,
sürrealizm insanın kendi kendisini irdeleyip çözümlemesinde sanatın Dali, 1943, Gala-Salvador Dali Vakfı, Figueras
yol gösterici bir araç olduğunu vurgulamıştır. Sürrealizm düşünce ve
duyguların aklın denetimine girmesine karşı çıkan bir sanat akımı
olmuştur.
I. Dünya Savaşı sonrasında sanatçılar, yaşadıklarına tepki olarak
bilinçaltının düşsel dünyasına yönelmiş; doğanın mantıki görünüşünü
değil insanın bilinçaltı ve rüyalarındaki alemi göstermek istemişlerdir.
Nesneleri ve figürleri kendi doğal ortamlarından alıp asla var olmaya-
cak düşsel bir ortamda gösteren sürrealistlere göre gerçek sanat, doğal
olan sanattır. Sürrealizm her zaman aykırılıktan ve devrimden yana
olmuştur. Sürrealist sanatçılar her şeye başkaldırmış, akıl ve tüm
denetimlerden uzak kalarak rahatça kendilerini ifade etmişlerdir.
Ayrıca kullandıkları çizgi ve renklerle de imkansız ve mantık dışı
olayları ele alarak olanaksızı olanaklı hâle getirmeye çalışmışlardır.

II. Dünya Savaşı sonrası giderek eski gücünü yitiren sürrealizmin
belli başlı temsilcileri Salvador Dali (Görsel 4.38), Max Ernst, Jean
Hans Arp, Yves Tanguy (Yives Tanguy), Joan Miro (Con Miro),
Giorgia De Chirico (Corcio di Kiriso), Alberto Giacometti (Alberto
Cokometti), Rene Magritte (Rena Magrit) (Görsel 4.39), Paul Klee,
Victor Brauner (Viktor Bıraynır), Edward Wadsworth (Edvırt
Vasvort), Hans Bellmer (Hans Belmır), Paul Delvaux (Pol Delvu) ve Görsel 4.39: Donakalmış Zaman, Magritte,
Frida Kahlo‘dur (Fırida Kahlo). 1938, Chicago Sanat Enstitüsü

110