Page 125 - ÇAĞDAŞ DÜNYA SANATI TARİHİ 12

20. YÜZYIL ÇAĞDAŞ SANAT AKIMLARI

Pop-art sanatçılarının ayırıcı niteliği, çağdaş yaşam üzerinde güçlü bir etkisi olan popüler kültürün bütün yönlerini ayrım
gözetmeksizin resmetmeleridir. Pop sanatçıları öncelikle hazır imgelerden yararlanmış, izleyicinin gündelik yaşamının
bir parçası olan nesneleri iki boyutlu yüzeylere aktarmışlardır. Bu akım sanatçıları endüstri ürünü artıklarından gazete
parçalarına, insan ile diğer canlı ve eşyalardan alınmış mulajlardan hazır doğa nesnelerine kadar ne bulurlarsa kullanmış
ve sanat yapıtı olarak sunmuşlardır. Örneğin çizgi romanlar, çorba kutuları, yol işaretleri ve hamburgerler konu olarak
kullanılmış ve sıklıkla eserin içerisine fiziksel olarak dâhil edilmiştir. Kullandıkları görsel unsurları televizyonlardan,
çizgi romanlardan, sinema dergilerinden ve her türlü reklamdan almışlardır. Bu görsel unsurlar kesin ve objektif bir
şekilde, herhangi bir övgü veya yergi söz konusu olmaksızın büyük bir doğrudanlıkla ve ödünç alındıkları medyanın
kullandığı ticari teknikler kullanılarak gösterilmiştir. Pop-artçılar gerçek ile görüntünün farkını çarpıcı bir biçimde
ortaya koyarak makineleşmiş hazırcı insanı eleştirmişlerdir. Teknik olarak da şablonları, boya tabancasını, baskı resim-
leri ve ipek baskıyı tuval resminde kullanmışlardır.

Pop-art belli bir toplumsal durumu yakından yansıtmasıyla kolaylıkla anlaşılır. İmgelerinin kitle iletişim araçları tarafın-
dan kullanılmasıyla kültürel olgu hâline gelmiştir. Pop-artı eleştirenler her ne kadar onu bayağı olarak betimleyip estetik-
ten yoksun olduğunu düşünseler de demokratik bir sanat olarak görmüşlerdir. Pop-art hareketini belirleyen esas nokta ise
tüketim toplumunun ihtiyaçlarıdır. Hareket başta Amerika olmak üzere gelişmiş ve sanayileşmiş ülkelerde yaşama tarzı
ile endüstriyel üretim nesneleri arasında ilgi çekici bir duyuş birliği sağlamıştır. Pop-art halk tarafından ciddiye
alınmamış ama Batılı ülkelerin yüksek teknolojiye sahip toplumlarına uygun düşen bir sanat biçimi olarak eleştirel bir
kabul görmüştür.

Pop-artın amacı resim yapma işinin yaratıcı yönünü yüceltmek, resmin ne yöne gideceğini ve neyi anlatacağını resme
başlamadan önce bilmeyi reddetmektir. Ayrıca pop-art, dadacıların kolajlarından tutun da kendinden önceki öncü akım-
ları adeta yeniden fakat daha kuvvetle canlandırmakta ve sürdürmektedir. Pop-art, dada akımının bir uzantısıdır ve dada
akımı o dönemdeki Paris sanatının ciddiyetini, Avrupa’ya savaşı getiren siyasi ve kültürel durumu alaya alan bir
harekettir. Dada hareketinin ABD’deki öncüsü olan ve kendi dönemindeki seri üretimi yapılan nesneleri yücelterek sanat
ve yaşam arasındaki mesafeyi daraltmaya çalışan Marcel Duchamp pop-artın gelişiminde en etkili kişidir. Duchamp'ın
hazır yapım nesnelerini 20. yüzyıl başında sanat eseri olarak sunmuş olması pop-art sanatçılarının popüler kültür
imgelerini benzer bir motivasyonla sunmalarında etkili olmuştur. 1960’larda Roy Lichtenstein, Andy Warhol, Jasper
Johns (Casper Cans) ve James Rosenquist (Ceymis Rosenkuist) pop sanatın önde gelen isimlerinden olmuştur.

“Şehirde bir ağacın önüne oturamam, çünkü şehirlerde hiç ağaç yok. Ve bir ağacı düşündüğümde ağacın medya (filmler, fotoğraflar,
reklamlar vs.) tarafından yapılan taklididir aslında aklıma gelen. Ben nesnenin kendisinden çok taklidini algılarım.”

Roy Lichtenstein

Etkinlik 5

Doğada var olan nesnelerin birer sanat eseri olarak sunulması pop-artın temel felsefelerinden biridir. Öte yandan bu akım
popüler kültür ögelerinin de birer sanat eseri gibi pop-art eserlerinde işlenmesine sebep olmuştur. Size göre gündelik yaşamdan
sahne ve nesneleri konu olarak işleyen eserlerin, Rönesans resminin ideal güzellik anlayışı göz önünde bulundurulduğunda
sanatsal değeri nedir? Düşüncelerinizi sınıfta arkadaşlarınızla paylaşınız.

“Pop sanatçıları, elit bir kesimin beğenisine yönelik 'yüksek kültür' ile daha geniş kitlelere yönelik kültür tüketme biçimleri
arasındaki ayrımları yok ederken öncelikle hazır imgelerden yararlanmışlar, izleyicinin gündelik yaşamının bir parçası olan
nesneleri iki boyutlu yüzeylere aktarmışlardır. Bu nesneler arasında Coca Cola şişelerinden konserve kutularına, sigara
paketlerinden hamburgerlere çok çeşitli yiyecek-içecek malzemesi yer almış, özellikle Amerikalı tüketicinin gündelik
yaşamının sıradan nesneleri sanatsal bir bağlam içinde yeni anlamlar kazanmıştır. Reklamlar, afişler, çizgi romanlar ve
filmler ve özellikle de Hollywood endüstrisiyle yakından ilgilenen pop sanatçıları için bir dönemin popüler film yıldızları
vazgeçilmez bir esin kaynağı olmuş, başta Marilyn Monroe olmak üzere birçok ünlü kadın, pop sanatçılarının yapıtlarında
sanat tarihine mal olmuştur’’.
Ahu Entmen, 20. Yüzyıl Batı Sanatında Akımlar, s. 162

122