Page 106 - ESTETİK 11

lık uyandıran çok büyük bir şeyin güzel değil yüce olarak değerlendirilmesi yönünde görüş-
ler belirtmiştir. Güzel olanda düzen, oran, uyum gibi özellikler bulunurken yücede hayranlık
uyandıran büyüklük ve sınırları aşma vardır.

Kant yüce kavramını estetiğin konusu yapıp bunu temellendiren ilk düşünürdür. Kant, “Yargı
Yetisinin Eleştirisi” adlı kitabında “güzel”in yanında “yüce”yi de estetik değerlerden biri ola-
rak ele alıp temellendirmiştir. Aralarındaki farkları şöyle belirtmiştir. Güzel sınırlı iken yüce sı-
nırsızdır. Güzellik duygusu saf, yüce duygusu karmaşıktır. Yücelik insanda şaşkınlık ve heyecan
yaşatırken güzellik tebessümle kendini belirtir. Güzellik bir objedeki özellik iken yüce doğada
yoktur, bizde uyanan bir heyecandır. Yüce bizi heyecanlandırır, güzellik bizi büyüler. Güzelin
bize verdiği haz hayal gücü ve anlama gücümüzün uyumundan kaynaklanırken yüceden aldı-
ğımız haz bu iki yetinin uyumsuzluğundan kaynaklanır.
Kant yüceyi ikiye ayırır: matematiksel yüce, dinamik yüce. Matematiksel yüce kavranamaz
bir büyüklüğü ifade eder. Uzayın sonsuzluğu, yıldızların çokluğu okyanus gibi bizi aşan, hay-
ran bırakan büyüklükleri
matematik yüce olarak
ifade eder. Bizi aşan hay-
ran bırakan ölçüleri aşan
kuvvetler ise dinamik
yüce olarak ifade eder.
Fırtınanın gücü, dalganın
kuvveti gibi.

İnsanda yücenin yarattığı
duygulanımı ortaya koy-
mak konusunda önemli
bir rol üstlenen sanatçılar
sanat yapıtlarında doğa-
nın öğelerini yeniden can-
landırarak yorumlarlar.
Sanatçılar eserlerinde yü-
celik hissini yapıt ve im-
geler aracılığıyla izleyiciye
Görsel 4.17: Kayalık Bir Sahilde Fırtınada Batan Gemiler, 1710- 1769, Johann Christoph
Dietzsch, 20,6x28,3 cm, Parşömen üzerine guaj, Ulusal Sanat Galerisi, Washington, ABD aktarırlar (Görsel 4.17).

SoruYorum

Güzel ve yüce kavramını sorgulamak üzere aşağıdaki soruları cevaplayınız.

1. Yüce nedir?
2. Güzel ve yüce aynı şeyler midir?
3. Güzel ve yüce kavramları arasındaki örtüşmeler ve farklılıklar nelerdir? Açıklayınız.
4. Günlük yaşamda güzel ve yüceyi aynı anlamda kullandığınız cümleler nelerdir?
5. Günlük hayatınızda yüce olarak gördüğünüz nesneler nelerdir?

104