Page 99 - ESTETİK 11

Klasik idealist felsefe iyi, güzel, doğru değerlerini aynı töze bağ- Bilgi
layarak açıklamıştır. Sokrates’te güzel, amaca uygunluk ve iyi Notu
kavramları arasında içten bir ilgi görülür.

Güzel iyi olduğu gibi, iyi de güzeldir. Güzel ve iyi aynıdır düşünce- ‘‘
si Platonda da karşımıza çıkmaktadır. Platon’a göre; iyi ideaların Kalokagathia, antik
ideası olduğundan güzellik zorunlu olarak iyilik ideasından pay Yunan estetiği ve ahlak
alır (Görsel 4.1). Bu yaklaşıma göre iyilik ve güzellik özdeş ve anlayışının birleşmesin-
aynı şeylerdir. “Antik Yunan”dan beri kullanılan “kalokagathia” den oluşan bir kavramdır.
kavramına göre “Güzel iyidir, iyi de güzeldir.” Kavram; güzellik (kalos)
ve iyi (agathos) ahlakın
Aristoteles, sanatla ahlak arasındaki ilişkiyi “katharsis” kavra- insanın tamamını bir
mıyla açıklar (Görsel 4.2). Katarsis; sanatın ahlaki bir temizlen- bütün olarak tanımlama-
me duygusu yaratma etkisi anlamına gelmektedir. Duyguların sı anlamında kullanılır.
kötülüklerden arındırılarak temizlenmesi ve ahlaki olgunluğa Kalokagathia, insanın
ulaşılması asıl amaçtır. Bu açıdan sanata düşen görev, ahlaki fiziksel güzelliğinin yanı
esasları yaymak ve ahlaki olgunluğa ulaştırmaktır. sıra ahlaki ve zihinsel
özelliklerinin de mükem-
İyi ve güzel kavramlarının özdeş olduğu düşüncesi Kant’a kadar mel olması gerektiğini
sürmektedir. Kant ilk kez iyi ve güzel değerlerini birbirinden ayı- vurgular.
ran düşünürdür. Kant güzeli, salt estetik bir kavram olarak be- ‘‘
lirlemek ister. Bunu temellendirirken de güzeli ‘hoş’tan, ‘doğ-
ru’dan, ‘iyi’den ayırır.

Kant’a göre hem güzel hem ahlaksal olan iyi, hoşa gider. Ancak
güzelden duyulan hoşlanma salt seyretmekten duyulan hoşlanmadır. Buna karşı iyiden
duyulan hoşlanma, kavrama duyulan bir hoşlanmadır. Güzel, hiçbir ilgi olmadan hoşa
gider. Ahlaksal bir değer olan iyi ise, iyi kavramına olan ilgiye dayalı bir hoşlanmadır.
Estetik değer ahlaki bir yargı değildir. Bir sanat eserinin değeri onu izleyen, seyreden,
dinleyen insanın ahlakını düzeltmesiyle veya iyileştirmesiyle ölçülmez. Bununla birlikte
tarihsel süreç içinde farklı düşünceler karşımıza çıkmaktadır. Platon başta olmak üze-
re Tolstoy ve birçok düşünürle filozof, sanat ve ahlak arasında sıkı bir ilişki kurmuştur
(Görsel 4.3). Sanatı, ahlakın hizmetinde görme amacı ve çabası içinde olmuşlardır. Bu

Görsel 4.1: Platon (temsilî) Görsel 4.2: Aristoteles (temsilî) Görsel 4.3: Lev Tolstoy

97