Page 99 - GENEL SANAT TARİHİ 10

MODERNİZM VE SANATTA YENİLİKLER

Dadaizm akımının diğer temsilcileri gibi Birinci Dünya
Savaşı’na karşı çıkan Marcel Duchamp’ın (1887–1968)
sanatsal çalışmalardaki amacı sanat yapıtı ile nesneler
arasındaki ayrımı kaldırmak olmuştur. Sanatçı ready
made (hazır nesne) denen hazır nesnelerle çalışmayı
tercih etmiş, bu çalışmalar dadaizm akımının uç
noktalarını oluşturmuştur. Bunların başında “Pisuar”
adlı çalışması gelmektedir. Çalışma, bir sıhhi tesisat
ve mühendislik firması tarafından gider yeri yukarıda
kalacak şekilde baş aşağı çevrilmiş olarak sergilenmiştir.
Duschamp bu çalışma ile sanatın amacı ve kültürel
değerini sorgulamıştır. Bu eser 2004 yılında çok sayıda
sanat uzmanı tarafından tüm zamanların etkileyici sanat
eserlerinden seçilmiştir (Görsel 3.41).
Diğer Dadaist sanatçılar gibi dönemin sanat anlayışına
karşı çıkan Kurt Schwitters (188 -1948) yol, çöp kutuları,
yığınlardan bulduğu metal, tahta, ambalaj kâğıdı ve Görsel 3.41: Pisuar, Marcel Duschamp, 1917, Modern Sanatlar Müzesi,
gazetelerden faydalanarak çalışmalar yapmıştır. Bu New York
çalışmalarda klişeleşmiş sanat geleneklerini yıkmayı
ve sanat eserlerini zenginleştirmeyi amaçlamıştır.
Bu eserleri bazen anlam ve biçim açısından dönüştürmüş, bazen de doğrudan kullanmayı tercih etmiş; bu
çalışmaların sonucunda “merzbau” denen eserlerin ortaya çıkmasını sağlamıştır (Görsel 3.42). Merzbaularda mimari,
heykeltıraşlık ve performansın yer aldığı her tür çalışmadan faydalanmıştır. Sanatçının merzbauları yapma nedeni
kaotik düzenden yeni bir düzen yaratmak, savaş nedeniyle çöküntü yaşayan toplumun kalıntılarından yeni oluşum
ortaya çıkarmaktır. Eserleri arasında; “Terleyen Kadınlarla Birlikte” ve “Merzbaular” bulunmaktadır.

Dadaizm akımının önde gelen sanatçılarından Max Ernts
(1891–1976), Hans Arp ile beraber yaptığı “fatagaga” kolaj
dizisi ile tanınmıştır. Ernst, eski anatomi kitaplarındaki
resimlerden parçalar almış ve onlara hayal gücünün
irrasyonel gereksinimlerine göre şekiller vermiştir.
Eserleri arasında; “Kâhin”, “Arkadaş Toplantısı”, “Pieta ya
da Gece Dönüş”, “Kuşlara Anıt”, “Jardin Gobe-avions”, “Çok
Yaşa Aşk ya da Mükemmel Ülke”, “Celebes Fili” ve “Doğal
Tasarım” bulunmaktadır.
Raoul Housmann (1886-1971) dada akımının
Almanya’daki kurucularından kabul edilmiştir.
Sanatçı; sembolik ve patlayıcı yeni resimler
yapmak için kelime ve görüntü kırıntılarını bir
araya getirerek hayati, yıkıcı ve gerçekçi bir sanat
arayışı içinde olmuştur. “ABCD” adlı çalışması bir
otoportredir. Sanatçı yüzünün altına fonetik bir şiir
duyurusu vermeye çalışmıştır. “Mekanik Kafa” adlı
çalışması önemli eserleri arasındadır.

Teknik illüstrasyonlardan kestiği ya da kopyaladığı Görsel 3.42: Merzbau 199, Kurt Schwitters, 1921, Guggenheim Müzesi,
mekanik aygıtlardan kolajlar yapan Francis Picabia (1878 New York
- 1953) dadaizmin önemli sanatçılarındandır. Eserlerinde
makinelerin yaşamın bir uzantısı olmaktan çıkıp yaşamın ve insan ruhunun kendisi hâline gelişini anlatmıştır.
Picabia’nın sanatı ve sanatçı karakteri bulgucu, teorisyen, başkaldıran ve şekilci olarak tanımlanmaktadır.
Dada hareketinin önde gelen sanatçılarından Man Ray (1890-1976), Marcel Ducshamp’ın önerileri ile montaj ve kolaj
çalışmaları yapmıştır. Fotoğraf alanında da çalışmalar yapan sanatçı diğer sanatçıların çalışmalarını fotoğraflamış,
solarizasyon (sert ışık efekti bulunan fotoğraf) ve anatomiyle oynama yöntemleri ile fotoğraf sanatının sınırlarını
zorlamıştır.

97