Page 100 - TÜRK İSLAM SANATI 11

5. ÜNİTE

C) Danişmendliler
Malazgirt Savaşı sonrası Sivas’ı fetheden Danişmend Gazi burayı merkez edinip Amasya,
Tokat, Niksar, Kayseri ve Çorum’u da egemenliğine alarak devletinin temelini atmıştır. Daha
sonra Haçlılar, Bizanslılar ve Ermenilerle mücadele ederek sınırları içine Malatya ve
Bayburt’u eklemiştir. Anadolu’nun ilk fatihlerinden olan Danişmendliler, 12. yüzyıl ortasında
Tokat Yağıbasan ve Niksar Yağıbasan medreseleriyle Anadolu’ya yepyeni bir mimari form
kazandırmışlardır (Görsel 5.11, 5.12). Ortada tromplu kubbenin örttüğü kapalı avlu etrafında
eyvan ve hücrelerden meydana gelen bu yapılar, Anadolu’nun en eski kapalı avlulu medrese
şeklinin örnekleridir. Danişmendliler Dönemi’nde yapılan 1145 tarihli Niksar Ulu Camii,
kareye yakın plan özelliği ve payelerin taşıdığı tonozlarla örtülü bir mimari yapıdır. Mihrap
duvarına dik beş sahın yedişer tonozla örtülür. Danişmendliler; Kayseri Ulu Camii, Kayseri
Kölük Camii (1210-11), Sivas Ulu Camii (1197), Tokat, Niksar ve Sivas’ta birer medrese
olmak üzere bölgede birçok eser yaptırmışlardır.

Görsel 5.11: Yağıbasan Medresesi (restorasyon öncesi), Tokat Görsel 5.12: Yağıbasan Medresesi (restorasyon sonrası), Tokat
Ç) Mengücekliler
Malazgirt Zaferi sonrası Büyük Selçuklu komutanlarından Emir Mengücek ve beraberin-
dekiler Erzincan, Kemah, Divriği ve Şebinkarahisar’a yerleşmişlerdir. 12. yüzyılın sonlarına
doğru Divriği ve çevresinde anıtsal yapılar ortaya koymuşlardır. Bunlardan en önemlisi olan
Kale Camii (1180-1181) dikine üç sahın, yanlarda dörder kubbe ve ortada bir beşik tonoz
örtüden meydana gelmektedir (Görsel 5.13, 5.14). Bu eserde kökü Büyük Selçuklu ve Kara-
hanlılara kadar bağlanabilen çeşitli geometrik ve bitkisel süslemenin yer aldığı taç kapılar
görülmektedir. Taş malzeme yanında tuğlanın da kullanıldığı bu yapıdan sonra Mengücek-
lilerin en önemli yapısı Divriği Ulu Cami ve Şifahanesi’dir.

Görsel 5.13: Divriği Kale Camii (restorasyon öncesi), Sivas Görsel 5.14: Divriği Kale Camii (restorasyon sonrası), Sivas

97