Page 104 - TÜRK İSLAM SANATI 11

5. ÜNİTE

Ç) Hükümdar ve Beylerin Faaliyetleri
Anadolu Selçuklu hükümdarları ve hükümdara bağlı beyler, fethedilen yeni toprakların
bayındırlık alanında olduğu kadar fikrî ve kültürel alanda gelişmesi için de kentleri her
bakımdan bir cazibe merkezi hâline getirmek için uğraşmışlardır. Âlimleri, mutasavvıfları,
zanaatkârları, şair ve edipleri etraflarına toplayarak onlara eser ortaya koymaları için her
türlü imkânı hazırlamışlardır.
Her alanda kökten değişime uğrayan Anadolu, doğal olarak mimari ve sanatta bir
değişim süreci yaşamıştır. Çok çeşitli unsurlar birbirine karışmış ve yeni bileşenler ortaya
çıkmıştır. Bir yandan bozkır pagan kültürünün etkileri, bir yandan İslam sanatı, öte yandan
ele geçirilen bölgelerin kültür gelenekleri ve yeni sosyo politik birimlerin ortaya çıkması
giderek yeni bölgesel geleneklerin oluşmasını sağlamıştır.
Selçuklular, bir yandan iç karışıklıklar öte yandan batıda Bizans'la, doğuda Ermenilerle
yaptıkları savaşlar yüzünden başlangıçta fazla eser verememişlerdir. Fakat 13. yüzyıl
başlarından itibaren büyük yapı faaliyeti göstermişlerdir. Selçuklu Devleti’nin Anadolu’da
Türk birliğini sağlaması mimari alanda yeni bir Rönesans yaratılmasına temel olmuştur.
Sultanların kendileri, kız kardeşleri ve büyük vezirlerinin başlattığı bu imar faaliyeti
Anadolu Selçuklu Devleti’nin sona erdiği 1308'e kadar aralıksız devam etmiştir.

YORUMLAYINIZ

13. yüzyılın ortasında yıkıcı Moğol istilasından kaçan ilim ve sanat sahiplerinin
Anadolu’ya gelmeleri kir ve sanatsal faaliyetleri çoğaltmı tır. I. Alaaddin Keykubad’ın Türkistanlı ve
İranlı âlim, edip, air ve sanatkârlara Anadolu’yu bir sığınak ve himaye sahası yapması da
memleketin kültürünü üst seviyeye çıkartmı tır. Mevlana Celaleddin-i Rumi’nin ailesi de
Alaaddin Keykubad’ın daveti ile Konya’ya yerle mi , bu sayede Mevlevilik, Türk manevi hayatında
asırlarca süren hizmetler verebilmi tir. Bu anlamda denilebilir ki Moğol istilası, Anadolu
Selçuklu sanatı üzerinde yıkıcı değil yapıcı bir rol oynamı tır.

13. yüzyılın ortasında Anadolu'ya akan Moğollar, Selçuklu Devleti’ni politik bakımdan
sarsmış fakat bu durumun sanat eseri üretimine olumsuz etkisi olmamıştır. Moğol akınla-
rıyla Türkistan, Horasan ve Azerbaycan'dan gelen yeni Türk toplulukları Anadolu’da Türk
geleneklerinin ve kültürünün tazelenmesini sağlamıştır. Baycu Noyan idaresindeki Moğol
ordusu Sivas’ın doğusunda bulunan Kösedağ'da Selçuklu ordusunu büyük bir yenilgiye
uğratmıştır (1243). Moğollar yağmalayıp kılıçtan geçirdikleri Anadolu'yu yarım yüzyıldan
fazla bir süre yönetmişlerdir (Görsel 5.20).

Görsel 5.20: Moğol ordusunun temsilî resmi

101