Page 107 - TÜRK İSLAM SANATI TARİHİ 11

İSLAMİYET ÖNCESİ ORTA ASYA TÜRK SANATI

Klasik Dönem Osmanlı Minyatür Sanatı
Minyatür sanatı, Türk tarihinde Uygur Devleti’ne kadar uzansa da en değerli
eserlerini Osmanlı Klasik Dönem’de vermiştir. Anadolu’ya Selçuklularla gelen
minyatür, Osmanlı Devleti zamanında klasik üslubuna kavuşmuştur. Osmanlı’da
ilk minyatür eserleri II. Murad zamanında üretilmiş olsa da minyatür sanatı, Fatih
Sultan Mehmed zamanında gelişmiştir. Fatih, Avrupa’dan getirttiği sanatçılara
(Bellini) kendi portresini yaptırtmış ve bu dönemden sonra tüm Osmanlı padişahları
bu geleneği devam ettirmiştir. Minyatür sanatının klasik üsluba erişmesi Kanuni
zamanında başlamış, II. Selim ve III. Murat zamanlarında zirveye ulaşmıştır. Klasik
Dönem’de şehnâme türü eserler ve tarih konulu el yazması kitaplar resimlenmiştir.
Minyatürlerin konularını daha çok Osmanlının zaferleri ve adaleti, padişahın avdaki
hünerleri, yabancı devletlerin elçilerinin kabulü ve şehzadelerin sünnet törenleri
oluşturmuştur. Minyatürler; zamanla kalıpçı ve bezemeci bir anlayıştan uzaklaşmış;
gerçekçi, yalın bir dile kavuşmuştur. Devrin ünlü minyatür ustaları arasında Matrakçı
Nasuh, Nigarî, Nakkaş Osman ve Seyyid Lokmân yer almaktadır.
Matrakçı Nasuh, Yavuz Sultan Selim ve Kanuni Sultan
Süleyman dönemlerinde tarih kitaplarını yazan ve resimleyen
nakkaşlardandır. Nakkaşın resimlediği minyatürler daha
çok topografik özellik taşımaktadır. Nakkaş; İstanbul’u, yeni
fethedilen kentleri, kaleleri ve limanları kendine özgü bir
üslupta resimlemiştir. “Tarih-i Sultan Bayezid” ve “Mecmu’ı
Menâzil” Nasuh’un yazdığı ve resimlediği eserlerden bazılarıdır
(Görsel 5.34).

Seyyid Lokman, II. Selim ve III. Murat dönemlerinin en
ünlü şehnâmecisidir. Lokman’ın yazdığı eserler çoğunlukla
Nakkaş Osman ve ekibi tarafından resimlenmiştir. “Zafernâme”,
“Şehnâme-i Selîm Han”, “Hünernâme”, Zübdetü’t-Tevârih” ve
“Şemânâme” Seyyid Lokman’ın önemli eserlerindendir.
Nakkaş Osman, II. Selim zamanının en önemli minyatür ustası
olarak görülmüştür. Gerçekçi bir anlayışla ve yalın renklerle
konuları ele alan nakkaş, klasik üslubun oluşturulmasında etkili
rol oynamıştır. “Kıyâfetü’l-insâniyye fî şemâili’l-Osmâniyye”,
“Nüzhet (ü’l-esrâr) ü’l-ahbâr der-sefer-i Sigetvâr” (Görsel 5.35),
“Tarih-i Sultan Süleyman”, “Zafernâme”, “Şehnâme-i Selîm
Han” ve “Surnâme-i Hümâyun” Nakkaş Osman’ın resimlediği
eserlerdendir.
Görsel 5.34: İstanbul Tasviri, Mecmu’ı Menâzil, Matrakçı
Nasuh, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi

Görsel 5.35: Kanuni Sultan
Süleyman'ın Erdel Prensi'ni
kabulü (detay), Nüzhet (ü'l-
esrâr) ü'l-ahbâr der-sefer-i
Sigetvâr, 1569, Nakkaş Osman,
TSMK, İstanbul

105