Page 108 - TÜRK İSLAM SANATI 11

5. ÜNİTE

A ağıdaki görselleri inceleyip metni okuyarak soruları cevaplayınız.
1. Anadolu Selçuklu cami mimarisinin olu umunda hangi uygarlıkların
Etkinlik 5.4. etkisi vardır?
2. Anadolu Selçuklularının mimariye hangi yenilikleri getirdiklerini
söyleyebilirsiniz?

ANADOLU SELÇUKLU CAMİ PLAN TİPLERİ
Bu tip camiler; Diyarbakır Transept tipi camilerin öncüsü
Emevî Dönemi'nin ünlü am Ulu
Ulu Camii (Anadolu’da ya-
Camii’dir (Ümeyye Camii 706-714).
pılan ilk camilerdendir). Sil-
Transept tipi (Çapraz sahınlı) camiler van Ulu Camii (1152- 1157), Enine uzanan harim, mihrap aksında
maksura kubbesi ile taçlanan ve
Dunaysır Ulu Camii (1204-
"transept" olarak adlandırılan daha
1205), Mardin Ulu Camii
(12. yüzyıl).
yüksek sivri çatılı dik bir sahınla
olduğu gibi çoğu örnekte avlu,
Silvan Ulu Camii kesilmi tir. am Ulu Camii'nde
sütunlu bir revak sırasıyla çevrilidir.
Sivas Ulu Camii (1197-98), Bu tip enine planlı camilerde
Konya Alaaddin Camii'nin harimde e it aralıklarla sıralanan
ilk yapılan doğu bölümü sütun veya destekler düz çatıyı ta ır.
(1155) ve Sivrihisar Ulu Camii Arap Yarımadası'nda, 7. yüzyılda
Kûfe tipi camiler (1232). Kûfe ehrinde ilk örneği görülen bu
cami tipi adını oradan alır. Bu tipin
avlulu ve avlusuz örneklerine de
rastlanır.
Sivas Ulu Camii

Divriği Ulu Camii (1229), Kıble yönüne göre uzunlamasına
Niğde Alaaddin Camii (1223) yönlenen sütun veya desteklerle
bazilikal planlı örneklerdir. 3-5 sahına ayrılan bu yapılarda orta
sahın daha geni ve yüksektir.
Bazilikal tip camiler Avluları yoktur. Orta sahının merke-
zindeki kubbe veya tonoz "aydınlık
feneri" olarak isimlendirilen bir açık-
lıkla aydınlanır.
Divriği Ulu Camii

Ankara Arslanhane Camii Orta Asya çadır geleneğine ve 11 ve
(1289-90), Bey ehir E refoğlu 12. yüzyıl Türkistan ah ap camileri
Camii (1299-1300), Afyon Ulu geleneğine uzanan ah ap tavanlı,
Ah ap Direkli camiler Ata Camii (1258) bu tip malzemenin kullanıldığı camilerde
konsollu ve kiri li örneklerdir. Ah ap
Camii (1272), Konya Sahip
camilere örnektir.
kûfe ve bazilikal plan uygulanmı tır.

Bey ehir E refoğlu Camii Bu tip camiler Anadolu'nun Son cemaat revakı, önlerinde veya

Kare planlı gövde üzerinde tek kubbeli cami ve mescitler Hacı Ferruh Camii bazı detay farklılıkları ile örnekler olduğu gibi sadece duvar-
her yöresinde yüzyıllar boyu
yanlarında hol gibi bölümleri olan
ların ta ıdığı kubbeden ibaret olan-
kar ımıza çıkmaktadır. Konya
ları da vardır. Genelinde ta veya
Hacı Ferruh (1215) ve Hoca
tuğladan yapılmı yapıların dı ında
Hasan (13. yüzyıl sonu)
Mescitleri, Ak ehir Ferruh
süslü ta tan taç kapıları, ta veya
ah (1224) ve Ta Medrese
tuğla minareleri, içte sırlı ve sırsız
(1250) Mescitleri bu tip
tuğla dizilerinin bezediği kubbeleri
cami ve mescitlere örnektir.
ile özenle yapılmı yapılardır.
Anadolu’da yapılmış olan Selçuklular Devri camilerinin çoğu çok sütunlu ulu cami
tipindedir. Camiler genellikle kesme taştan yapılmış olup mihrap duvarına dik sahınlardan
oluşan dikdörtgen plana sahiptir. İlk örnekleri düz damlı ve ahşap kirişlidir. Daha

105