Page 115 - TÜRK İSLAM SANATI 11

Orta Çağ Anadolu Türk Sanatı

Antik devirlerden ve Bizans'tan kalan kervan yollarını onaran ve yeni yollarla kentleri
birbirine bağlayan Selçuklular, kervanların bir günde ulaşabileceği mesafeyi düşünerek
yaklaşık 40 km aralıklarla kervasaraylar inşa etmişlerdir (Harita 5.2). Kervansaraylar ticare-
tin artmasına, kervanların emniyetle seyretmesine yaradığı gibi savaşlarda askerî karargâh
olarak da kullanılmıştır.

KARADENİZ
Sinop
Samsun
Kastamonu
İstanbul Amasya Kars
Niksar Erzurum
MARMARA DENİZİ Çankırı Tokat
İznik Erzincan
Bursa Ankara Yozgat Sivas
Ahlat
Kütahya Van Van
Gölü
Bitlis
Kayseri
Manisa Afyon Tuz Gölü
Nevşehir Malatya
Aksaray Elbistan Diyarbakır
Niğde
Konya
İ
Denizli Mardin
Z
Burdur
Urfa
İ
N
E
Antalya Bizans İmparatorluğu
D
Alanya Silifke

Trabzon İmparatorluğu

E
G
0 100 200 Liman
E
A K D E N İ Z
Harita 5.2: Selçuklu Dönemi önemli kervan yolları
Anadolu’da bu yapıların genel adı “han” olmakla birlikte “kervansaray” adı sonradan
kullanılmıştır. Bunlardan dokuzu Selçuklu sultanları tarafından yaptırılmış olan “Sultan
hanları” olup diğerlerinin sayısı yüzü geçmektedir. Genellikle iki bölümden oluşan Anadolu
Selçuklu kervansaraylarının en belirgin örnekleri “Sultan hanları”nda görülmektedir. Taç
kapının belirgin olarak cepheyi süslediği bu yapılarda birinci bölüm açık avlu esasına
dayanmaktadır. Bu avlu çoğunlukla revaklıdır. Revaklar arasında sayıları değişen eyvanlar yer
almaktadır. Konya-Aksaray yolunda Sultan Han (Alaaddin Keykubad-1229) (Görsel 5.37),
Kayseri-Malatya yolunda Karatay Hanı’nda (II. Gıyaseddin Keyhusrev-1241) olduğu gibi
avlunun ortasında sivri kemerlerle birbirine bağlanan ve dört masif destekle taşınan kare
planlı küçük bir köşk mescit bulunmaktadır. Dört ayak ve dört kemer üstünde yükselen kare
planlı bu mescit bazı örneklerde taç kapının üstüne alınmış ve öyle uygulanmıştır. Üç ya da
beş nefli, kalın taş ayaklar üzerinde yükselen tonozlarla örtülü kapalı mekânın merkezinde
kasnakla yükseltilmiş ve fener görevi de olan kubbeli bir bölüm vardır.

Görsel 5.37: Sultan Han, Aksaray

112