Page 127 - TÜRK İSLAM SANATI TARİHİ 11

CUMHURİYET DÖNEMİ SANATI

I. Ulusal mimarlık akımının önemli
mimarlarından biri de Mimar
Kemalettin Bey’dir (1870-1927). Mimar
Kemalettin Batılı mimari tasarımları
kullanmakla birlikte özellikle cephe
tasarımlarında geleneksel mimari
ögelere yer veren uygulamalara önem
vermiştir. Mimar Kemalettin; İstanbul’da
Vakıf Hanı, Bostancı ve Bebek Camileri,
Tarlabaşı’nda Kamer Hatun Camisi,
Eyüp’te V. Mehmet Türbesi, Şişli Hürriyet
Tepesi’nde Mahmut Şevket Paşa’nın
açık türbesi, Lâleli Tayyare Apartmanları,
Ankara’da DDY merkez binası ile Gazi
Eğitim Enstitüsünü yapmıştır (Görsel
6.4).
Görsel 6.4: Gazi Eğitim Enstitüsü,
II. Ulusal Mimarlık Akımı (1939-1950) Ankara
1930’lu yılların sonuna doğru ortaya çıkan ve Türk mimarlığında yaklaşık olarak 1940 -1950
arasını kapsayan dönemdir. Bu dönemde daha çok anıtsal yönü ağır basan, simetriye önem
veren, kesme taş malzemenin kullanıldığı binalar yapılmıştır. Dönemin mimarları, tasarımla-
rında geleneksel yapı malzemesi ve Türk evinin tasarım anlayışını yeniden yorumlamışlardır.
Savaşın etkisi ile dışarıdan malzeme getirilmesi zor olduğundan eldeki malzemelerin kulla-
nımı çoğalmıştır. Mimarlık eğitimi veren okullar gittikçe örgütlenerek etkinliğini artırmış, ya-
bancı mimarlara ilgi artmıştır. II. Dünya Savaşı ile yurdumuza gelen mimarlar üniversitelerde
eğitim vermeye başlamışlar ve kendi mimarlık anlayışları ile o dönemin siyasi düşüncelerini
yansıtan eserler vermişlerdir.
II. Ulusal mimarlık akımının temsilcilerinin başında Sedat Hakkı Eldem ve Emin Onat gel-
mektedir. Ayrıca Bruno Taut da bu akımla özdeşleştirilmiş tasarımlar gerçekleştirmiştir.
Dönemin önemli mimarlarından Emin Onat (1908-1961) II. Ulusal mimarlık akımı içinde
önemli projelere imza atmıştır. Tasarımlarında yapıların işlevselliğini göz önünde bulundu-
rarak çağdaş yapılara ulusal bir kimlik kazandırmıştır. Emin Onat birçok projede Sedat Hakkı
Eldem ile birlikte çalışmıştır. İstanbul Üniversitesine ait Fen Fakültesi ve Edebiyat Fakültesi
binaları (1944-1952) ve İstanbul Adalet Sarayı (1949) Sedat Hakkı Eldem ve Emin Onat’ın
birlikte yaptığı yapılardır. İstanbul Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi yapılarının en belirgin
özellikleri simetriye önem vermeleri ve anıtsal olmalarıdır.

II. Ulusal mimarlık akımında yaygın olan simetri kullanımı ve anıtsallık kavramlarının uy-
gulandığı ilk eser; Feridun Kip, Doğan Erginbaş ve İsmail Utkular’ın tasarladıkları ve 1954
ile 1960 yılları arasında inşa edilen Çanakkale Şehitleri Anıtı’dır. Diğer eser; Emin Onat ve
Ahmet Orhan Arda tarafından
tasarlanan, 1944 ile 1953 yılları
arasında inşa edilen Mustafa Ke-
mal Atatürk’ün kabrinin bulun-
duğu Anıtkabir’dir (Görsel 6.5).
Anıtkabir’de bu dönem özellikleri
ile birlikte Selçuklu ve Osmanlı
mimari özelliklerine ve süsleme
ögelerine sıkça rastlanmaktadır.
Akım, dönemin yeni teknolojisi-
ne ve gereksinimlerine kısacası
çağdaş mimarlık anlayışına ayak
uyduramamış ve 1950’li yılların
başında son bulmuştur.
Görsel 6.5: Anıtkabir, Emin Onat, Ahmet Orhan Arda, Ankara

125