Page 133 - TÜRK İSLAM SANATI 11

Orta Çağ Anadolu Türk Sanatı

Aydınoğullarından günümüze ulaşan Selçuk İsa Bey Camii (1374), Selçuk'ta ovaya
hâkim bir yamaca inşa edilmiştir (Görsel 73). Kıble yönüne göre yamaca yaslanan yapıdaki
avlu, iki yanda da kapalı bölüme bitişik bir plana sahiptir. Bu yapıda dört granit sütunun
oluşturduğu iki nef bu kez mihraba paralel olarak uzanmaktadır. Ayrıca bu iki nefin tam
mihrabın önüne rastlayan kısımları ise arka arkaya iki kubbe ile örtülmüştür. Böylece mihrap
yönünü belirten bir tür transept oluşmuştur. İkinci kubbenin üçgen pandantiflerinde firuze,
koyu mavi ve sırsız kırmızı tuğladan kesilmiş altıgenler ve üçgenlerle yapılmış mozaik çini
süslemeler bulunmaktadır. Sahınları ayıran dört sütundan üçü mukarnas başlıklı, biri de
kompozit Roma başlığıdır (devşirme malzeme). Cami bu planıyla Şam Emeviye Camii’nden
gelen ve Artuklu Dönemi camilerinde gelişmiş olan bir etkiyi sürdürmektedir. Öte yandan
düz ahşap çatılı revakları ve ortadaki sekizgen havuzu ile Osmanlılarda gelişecek olan revak-
lı avlu düşüncesinin öncüsüdür. İsa Bey Camii mermer kaplı batı cephesi, mukarnaslı
pencere dizileri, iki renkli taş geçmelerle süslü taç kapı ile aynı zamanda Osmanlı cephe
mimarisinin de öncüsü durumundadır (Görsel 5.74).

Görsel 5.73: İsa Bey Camii, İzmir Görsel 5.74: İsa Bey Camii batı cephesi, İzmir
H) Menteşeoğulları Devri
Balat'ta inşa edilmiş olan İlyas Bey Külliyesi (1404); cami, medrese, türbe, hamam ve
antik tiyatro önünde inşa edilmiş han yapılarından meydana gelmiştir. Cami tek kubbeli
olup kare plana sahip bir yapıdır (Görsel 5.75). Cephesinin iki kademeli kuruluşu iki yanda-
ki palmet bezemeli taş kuşaklar ve cümle kapısındaki iki renkli taş işçiliği, camiye Menteşe
Beyliği mimarisinin özgün örneği olma niteliğini kazandırmıştır. Cami içten ve dıştan son
derece düzgün mermer levhalarla kaplanmıştır. Bu eserle Selçukluların mimari anlayışından
artık iyice uzaklaşılmıştır. Taç kapı çıkıntılı bir kare çerçeve içinde yer alan taşkın sivri
kemerden ibarettir. Işığı doğu, güney ve batı duvarlarında açılmış dörder pencere ile kubbe
kaidesini teşkil eden çifte kasnağın üç küçük penceresinden alan caminin bir de aynı sadelik
anlayışı içinde yapılmış taştan bir mihrabı vardır (Görsel 5.76).

Görsel 5.75: İlyas Bey Külliyesi, Aydın Görsel 5.76: İlyas Bey Camii mihrabı, Aydın

130