Page 138 - TÜRK İSLAM SANATI 11

5. ÜNİTE

Ç) Avlu
Selçuklu camilerinde caminin önüne eklenmiş revaklı bir avlu görülmez. Bir dikdörtgen
içinde eşit iki bölüme ayrılan ve birinci bölümü oluşturan revaklı avlu ilk olarak Beylikler
Dönemi’nde kendini gösterir ve camiye klasik şeklini verir. Revaklı cami tipinin ilk güzel
örneğini Saruhan Beyliği zamanında Manisa'daki Ulu Camii’nde (İshak Bey Camii)
görülür.
D) Doluluk ve Boşluk Dengesi
Selçuklu cami ve medreseleri dikkati gösterişli portale çeviren bir anlayışın ifadeleri
olduğu için avlu ve duvarları mimari ögelerden yoksun bir şekilde düz bırakılmış, bazen
sağır kemerle (içi dolu) bazen de savunma amaçlı yüksek yapılmıştır. Beylikler Döne-
mi’nde cami duvarlarının özellikle ön cephesi sağır şekillerinden kurtulup hem teknik hem
estetik bakımdan önemle ele alınmış, üst üste iki dizi hâlinde pencereler açılarak doluluk
ve boşluk dengesi kurulmuştur. Milas’taki Firuz Bey Camii ve Selçuk'taki İsa Bey Camii bu
anlayışın ilk örnekleridir (Görsel 5.83). Camilerin cepheleri mermer levha ile kaplanarak
sadelik anlayışı ile boşluk doluluk dengesi sağlanmıştır. Bu anlayışın etkileri klasik Osman-
lı camilerinde bütün zenginliği ile görülmektedir.
E) İç ve Dış Yapı Uyumu
Selçuklu camileri veya kapalı medreseleri gösterişli portalleri ile yalnızca ön cepheden
görünüşe yönelik inşa edilmiştir. Yanlardan veya arkadan görünüşlerinde dikkate değer bir
öge yoktur. Ayrıca dışarıda görünenler ile içerideki ögeler arasında görsel bir bağlantı
bulunmamaktadır. Buna karşılık Beylikler Devri yapılarında dışta toplu bir uyuma gidil-
meye başlanmış, dışla iç düzen uyumu ayarlanmıştır. Firuz Bey, İlyas Bey, İsa Bey camiileri
bu bakımdan başarılı örneklerdir (Görsel 5.84). Selçuklu yapılarında yerini bir türlü
bulamayan minare de İznik'teki Yeşil Camii ve İlyas Bey Camii’nde olduğu gibi yerini
bulacak ve caminin gövdesinden ayrılmaz estetik bir unsur hâline gelecektir.
Beylikler Devri’nde Anadolu Türk mimarisinde ortaya çıkan bütün yenilikler ve
başlangıç hâlindeki üslup gelişmeleri doğudan batıya doğru uzandıkça daha fazla
belirmiştir. Bu yenilik ve üslup gelişmeleri batıdaki beyliklerden biri olup sonradan hepsini
idaresi altında birleştiren Osmanlıların elinde en iyi şekilde değerlendirilip dünya sanatları
ölçüsünde Osmanlı Türk mimarisinin yaratılmasını sağlamıştır.

Görsel 5.83: Firuz Bey Camii, Muğla Görsel 5.84: İlyas Bey Camii, Aydın

135