Page 135 - TÜRK İSLAM SANATI 11

Orta Çağ Anadolu Türk Sanatı

Selçukluların iki yüzyıllık hâkimiyeti döneminde sanatta oluşturdukları birikim, Türk-
lerin İç Asya’dan taşıdıkları değerlerin yanında Anadolu’nun sahip olduğu kültürel mirasın
ve komşusu oldukları İslam devletlerinin etkilerinin sentezinden oluşmaktadır. Sosyal ve
siyasal tüm alanlarda Selçukluların ortaya koyduğu bu birikim Anadolu beyliklerinin kültür,
sanat ve bilim alanında yarattıkları değerlerin temelini oluşturmaktadır.
Beylikler Devri mimarisi Osmanlı sanatının anıtsal üslubunu hazırlamıştır. 14. yüzyıl
başında Selçuklu mimarisinin canlılığını kaybetmediğini gösteren eserler vardır. Yüzyılın
sonlarına kadar da Selçuklu mimari üslubu etkisini göstermekle beraber Beylikler Döne-
mi’nde yeni üslup gelişmeleri kendini belli etmektedir. Etrafındaki diğer yapılardan
ayrılmış ve önünde son cemaat yeri bulunan tek kubbeli kübik karakterdeki camiler bu
gelişmenin başlangıcıdır. 13. yüzyılda yapılmış olan mescitlerin içinde Konya Hacı Ferruh
Mescidi (Taş Mescit), tek kubbeli ve önünde kapalı bir giriş bölümü bulunan plan şemasıyla
14. yüzyıl camilerine örnek teşkil etmektedir (Görsel 5.79).

Görsel 5.79: Hacı Ferruh Mescidi (Ta Mescit), Konya
Selçuklu mimarisi ile Beylikler Dönemi mimarisini birbirinden kesin olarak ayırmak
mümkün değildir. Selçuklu Dönemi üslubunun çözülüşü ile Beylikler Dönemi üslubunun
kuruluşu 13. yüzyılın ikinci yarısında birbiri içine girmiştir. Ama Beylikler Dönemi üslubu
tam özelliğini 14. yüzyılın başlarından itibaren kazanmaya başlamıştır. Beylikler Döne-
mi’nde Selçuklu mimarisinin canlılığını kaybettiği fakat bu arada Osmanlı sanatındaki
anıtsal üslubun hazırlandığı söylenebilir. Beylikler Dönemi mimarisi belirli bir karakter
ortaya koymaktan çok mimari alandaki deneme ve arayışları ile Osmanlı mimarisine bir alt
yapı hazırlamıştır. Selçukluların yapı ve süsleme sanatına birtakım yenilikler getiren
Beylikler Dönemi mimarisi klasik Osmanlı mimarisinin oluşumunu sağlamıştır.

5.3.5. Beylikler Dönemi Sanatının Genel Özellikleri

Selçuklu ile Osmanlı Devletleri arasında kalan süreçte Anadolu Türkmen beyleri hem
siyasal hem sanatsal faaliyetlere girişmişlerdir. Hâkim oldukları bölgelerde halkın refah
seviyesini yükseltmeye yönelik gerçekleştirdikleri imar faaliyetleriyle Anadolu’nun
Türkleşmesini sağlamışlardır. Kuruldukları bölgeye göre bazen Selçuklu bazen de hâkim
oldukları bölgenin mimari geleneklerini uygulamışlardır. Beylikler Dönemi’nde Ana-
dolu’nun siyasi birliği sağlanmadığından Anadolu Selçuklu Dönemi’ndeki kadar parlak

132