Page 57 - MÜZİK KÜLTÜRÜ |

4. ÜNİTE DÜNYA MÜZİK TÜRLERİ

Safiyüddin geleneğinin önemli teorisyeni Abdülkâdir Merâgi (ö.1435), İran’da yazdığı Makâsid’ül
Elhân ve Câmi’ül Elhân adlı eserlerde makamların sınıflandırılmasını ve şubeleri açıklamıştır. 14. ve
15. yüzyıllarda İran’da 12 makam sistemi, 6 avaze, 24 şube, 48 gûşe mevcuttur. İran müziği de bizim
geleneksel müziğimiz gibi makam temelli bir müziktir. Ayrıca çok güçlü bir doğaçlama geleneğine
sahiptir. Arap, İran ve Türk müziklerinin birbirinden etkilenmiş olduğu açıktır. İran müziğinde zarbi,
reng, tasnif gibi formlar vardır. Ayrıca doğaçlama çok önemlidir. EEn çok karşılaşılan telli çalgılar;
tar, setar, dutar, tanbur, ud (barbat), kanun, santur, kemançe, rebab; üflemeli çalgılarda ney; vurma-
lı çalgılarda ise tombak (zarb) ve deftir.
Arap Müziği: Arap müziği, İslam öncesi ve sonrası olmak üzere iki ana başlıkta incelenmekte-
dir. Arapların en eski vokal müzik formu olan “hudâ”, develerin adımlarından çıkan seslerin oluştur-
duğu ritmik bir yapıyla meydana gelmiştir. Araplar ayrıca bir şiirin ezgiyle söylenmesine “gına” adını
vermişlerdir. İslam öncesi şarkılarının makamsal yapıları ve besteleri çok sade olan Arapların vokal
(sözlü müzik) müzikleri gelişmiştir.
Bu dönemde özellikle kadın şarkı-
cılara önem verilmiştir. İslamiyet
sonrası dönemde ise müzik daha
çok erkek şarkıcılar tarafından icra
edilmiş ve kadın şarkıcıların önemi
azalmıştır. İslamiyet’in ilk yıllarında
müzik özellikle Kur'ân-ı Kerîm tila-
veti için kullanılmıştır. Daha sonra
Abbasi ve Emeviler dönemlerinde
Şam ve Bağdat bilim ve sanat yu-
vası hâline gelmiş ve müzik anlayışı
da ona göre şekillenmiştir (Görsel
Görsel 4.8. Ziryab halka kilam söylerken. Hadîth_Bayâd
4. 8). Bu dönemin eğlence müziği,
“mugannî” adı verilen erkekler tarafından icra edilmiştir. Arapların ilk müzik ekolü, Endülüs Müzik
Okulu olarak kabul edilir. Bu okul, İshak el-Mevsuli ve İbrahim El Mehdi gibi önemli müzik teorisyen-
leri ile bilinir. Endülüs, bu süreçte Arap müziğinin merkezi durumuna gelmiştir. Ziryap, Endülüs’ün
Kurtuba şehrine yerleşmiş ve İslam âleminin ilk müzik konservatuvarını bu dönemde kurmuştur.
1258 yılındaki Moğol istilası sebe-
biyle müzik duraklama dönemine
girmiştir. Karışık süslemeler ve var-
yasyonlarla melodide bir incelik ser-
gileyen Arap müziğinde melodi kav-
ramı genellikle modalite (makam)
ile ilişkilidir. Doğaçlamanın önemli
bir yer tuttuğu makam düzeninde
her bir makam bir diziye, belirli no-
talara ve melodik hareket kalıplarına
dayanmaktadır (Görsel 4. 9).

Görsel 4.9: Arap müziği

56