Page 59 - MÜZİK KÜLTÜRÜ

TÜRK MÜZİK KÜLTÜRÜ

Altayların Orta Asya kültürüne zemin hazırlamış olduğu, tarih araştırmacıları ara-
sında kabul gören bir varsayımdır.
Orta Asya tarihi konusunda uzman tarihçi Prof. Faizullah Karomatli, Altayların kul-
landığı çalgılarla ilgili olarak kaya resimlerinde def gibi vurmalı çalgılar, Sibirya Bölgesi’nde
flüt ve ney, Doğu Türkistan’da flüt ve yan flüt, Fergana Bölgesi’nde tambur, dutar, yan flüt,
balaban, ve dombranın en çok kullanılan enstrümanlar olduğunu beyan etmektedir. Altayla-
rın müzik alanındaki tecrübeleri, Türk medeniyetlerinin birçok coğrafyada kültürel anlamda
hüküm sürmesini ve Türk müzik kültürünün gelişmesini sağlamıştır.
Kamların yaptıkları dinsel törenler Türk müzik kültürüne etki eden faktörlerdendir.
Kamlar; Altaylarda olduğu gibi tarihsel süreç içerisinde Hunlar, Göktürkler ve Uygurlarda da
mevcuttur ve yapılan törenler bütün medeniyetlerde benzerlikler gösterir. Bu törenlerde
insan sesi ön plandadır. Sözler doğaçlamadır. Melodi ve ritmik ögeler oldukça önemli yer
tutar. Davul, def, boru, kopuz gibi çalgıların eşlik ettiği törenler müzikle iç içe olmuştur. Bu
gelişmeler, Türk müziğinin olgunlaşmasında önemli rol oynamıştır.
Hunlar Dönemi’nde İpek Yolu’nun kullanılıyor olması, diğer medeniyetler hakkında
fikir sahibi olunmasını sağlamış, bu fikirler Türk müzik kültürüne yansımıştır. Türk müziğinin
beş tam sesli aralıklı yapıya kavuşması da bu dönemde gerçekleşmiş en önemli gelişmedir.
Göktürkler Dönemi’nde Türk müziğinin pentatonik yapısı içerisindeki birleşmeler ve
ses perdeleri geniş aralıklarla kullanılıyordu. Uygurlar Dönemi’nde ise modal müzik, gelişi-
mini sürdürdü ve yeni müzik türlerinin egemenliği Türk müzik kültürünü etkiledi. Uygurlar
tarafından kullanılan kadın ve erkeklerin çaldıkları (dombra, koçkar, nay, daire/def, davul,
yatugan, kemençe vb.) müzik aletleri öylesine çoktur ki bunlar o günden bugüne gelişerek
yaşatılmıştır.

4.1.4. Geçiş Dönemlerinde Yapılan Müzikler

Türklerin 9 ve 10. yüzyıllarda kitleler
hâlinde İslamiyet’i kabul etmeleri, kültü-
rel ve sosyal hayatlarında birçok değişikliği
beraberinde getirmiştir. Toplumsal hayatta
görülen bu değişiklikler; başta müzik olmak
üzere birçok sanat dalını etkilemiş, dönemin
sanat eserlerinde İslami motifler kullanıl-
mıştır. Bu dönem müzik yapılarında gele-
neksel Asyalı tarzın sürdürülmesine rağmen
şarkı sözlerinde İslamî ögelerin sıkça kulla-
nıldığı görülür.
13. yüzyılda başlayan müziği sistemleş-
tirme çabaları, bu dönemin en önemli mü-
zik hareketlerindendir. Safiyüddin Urmevi’ye
ayak uydurulmuş ve bu alanda şaheser nite-
liğinde ürünler meydana getirilmiştir.
Osmanlı müziği ve müzik sistemleri ile
ilgili çalışmalar diğer yüzyıllarda da devam
etmiş; Kırşehirli Yusuf bin Nizameddin, Hızır
bin Abdullah, Meragalı Abdülkadir bu alan-
larda etkili olmuşlardır (Görsel 4.13).
Enderun’da yapılan müzik çalışmaları
Osmanlı aydınları tarafından kabul görmüş
ve makam müziği klasik bir tarz olarak gü-
Görsel 4.13: Meragalı Abdülkadir
nümüze kadar gelmiştir.

57