Page 63 - MÜZİK KÜLTÜRÜ |

4. ÜNİTE DÜNYA MÜZİK TÜRLERİ

Eski çağlardan günümüze kadar sürekli yapılandırı-
larak geliştirilen teorik kavramlar bir müzik kültürü
sistemine oturtulmuştur. Çin düşüncesinde ses ve
müzik anlayışı, dünya yapısının ve düzeninin kav-
ranılmasıyla yakından bağlantılı olan, hem insan
bedeninde ve aklında hem de onun dış dünyasın-
da enerjileri düzene sokmayı amaçlayan manevi
ve fiziki pratikler sistemine yerleşmiştir. Pentatonik
müziğin önce Çin’de oluşup geliştiği, daha sonra
ise tüm dünyada yaygınlaştığı bilinmektedir.
Araştırmalar, 4000 yıllık bir geçmişe dayanan Çin
müziğinin saray ve tapınaklarda el üstünde tutul-
duğunu ve imparatorun buyruğuna göre kurum-
sallaştığını göstermektedir. Pentatonik dizi, günü-
müzün kromatik dizisine benzeyen 12 ses dizisine
dayandırılarak elde edilmiştir. Çin müziğinde kulla-
nılan bu sesler, bir ses üzerine tam beşlilerle çıkıla-
rak on iki sesin üretilmesiyle oluşturulmuştur. Beşli
adımların ikinci sesleri bir oktav aşağıdan düşünü-
lerek çıkıcı beşli ve inici dörtlülerin oluşturduğu on
iki ses elde edilmiştir. Örneğin fa sesi temel alınarak
çıkıcı tam beşlilerle on iki ses bulunduğunda aşağı- Görsel 4.22: Ruan çalgısı çalan müzisyen
daki sıralama oluşacaktır:

Çin müziğinde kullanılan seslere yasa anlamına gelen liu adı verilmiştir. Dizideki nota adları
(kong, çang, kyo, tchi, yu) sosyal sınıflar, devlet işleri vb. ile ilgilidir. Bunlar daha sonra Yunan diline
göre adlandırılmıştır. Beş sesin birincisi kuzeyi, Arzıdilek gezegenini, ağacı ve renklerden siyahı;
ikincisi doğuyu, Erendiz gezegenini, suyu ve moru; üçüncüsü ortayı, Sekendiz gezegenini, Dün-
ya’yı ve yeşili; dördüncüsü batıyı, Çulpan gezegenini, madeni ve beyazı; beşincisi güneyi, Sakıt
gezegenini, ateşi ve kırmızıyı gösterir. Pentatonik dizisinin belli bir sesten başlama zorunluluğu
olmadığından herhangi bir sesin üzerine tam beşlilerle çıkılarak bu dizi elde edilebilir. Dikkat edil-
diğinde, oluşturulan bu dizide yarım sesin bulunmadığı, üç tane B3’lünün ya da iki tane K3’lünün
art arda gelmediği görülmektedir. Ezgilerde +4 aralığının yokluğu hemen fark edileceğinden pen-
tatonik ezgiler kolaylıkla tanınabilir. Pentatonik dizi oluşturmak için bir majör dizinin yarım sesle-
rini (4. ve 7. dereceleri) diziden çıkartmak yeterlidir.

62