Page 68 - MÜZİK KÜLTÜRÜ

TÜRK MÜZİK KÜLTÜRÜ

d) Günlük Hayatı Konu Alan Müzikler: Göktürklerde günlük hayatı konu alan mü-
zik, halkın söylediği ezgilerden oluşmaktadır. Bununla birlikte ozan kopuzcuların aşk, özlem
konulu şarkılar söylemiş olduğu da varsayılmaktadır.
e) Ağıtlar: Orta Asya Türklerinde olduğu gibi Göktürklerde de yuğ törenlerinin ol-
dukça önemli bir yeri vardı. Bu törenlerde ağıtlar ve ağıtçılar bulunurdu. Yuğ töreni düzen-
lendiğinde birçok boy bu törenlere iştirak ederdi. Bu anlamda törenler, siyasi ve toplumsal
yönden önemliydi. Günümüz Türkleri arasında ağıtçı kadın geleneği devam etmektedir. Kimi
yörelerde ölenin ardından ağıt yakacak biri bulunmazsa bunu para karşılığında yapacak ki-
şiler bulunur.
Göktürklerde birisi öldüğünde ölenin yakınları koyun veya at kurban eder, bunu ça-
dırlarının etrafında döndürerek çadırın önüne yığarlardı.
Yine Hunlarda olduğu gibi kopuz, arp ve diğer vurmalı çalgıları Göktürklerin de kul-
landığı kaynaklarda belirtilmiştir.
4. Göktürklerde Çalgılar

Göktürklerin en önemli
çalgısı kopurge adı verilen da-
vul ve boru idi. Bu çalgı diğer
Türk devletlerinde olduğu gibi
hükümdarlık sembolü olarak
önemli bir yere sahipti. Orhun
Kitabeleri’nde de yer alan köb-
rüg denilen davul, devletin sim-
gesi durumundaydı ve askerî
müziğin temelini oluşturmak-
taydı.
Göktürkler döneminde
davulun yanı sıra kös, def ve
zil gibi vurmalı çalgılar kulla- Görsel 4.23: Kös
nılmaktaydı (Görsel 4.23).

Göktürkler, hem kemençenin bir çeşidi hem de bağla-
manın atası konumunda olan kopuzu oldukça sık kullanmışlar-
dır. Kopuzun telleri genellikle atın kılından yapılmaktaydı. Iklığ
(rebab) olarak bilinen yaylı kopuz özellikle bu dönemde büyük
gelişme kaydetmiştir. Pipa adı verilen ve uda benzeyen çalgı da
bu dönemde telli çalgı olarak kullanılmıştır (Görsel 4.24).
Bunların yanı sıra Hunlar ve Göktürkler döneminde
devletin resmi çalgısı olarak boru, sıbızgı, kaval ve flüt çeşit-
leri diğer üflemeli çalgıların arasında yer almıştır.
4.2.2. Günümüz Türk Topluluklarının Müzik Kültürleri
1990-1991’den itibaren Kafkasya’da Azerbaycan Cum-
huriyeti ile Orta Asya’da Kazakistan, Özbekistan, Kırgızistan ve
Görsel 4.24: Pipa Türkmenistan cumhuriyetleri bağımsızlık ve özgürlüklerine ka-
vuştu. Böylece Türkiye Cumhuriyeti’nin yanına yeni kardeş hal-
kalar eklendi ve Türk müzik kültüründe yeni bir dönem başladı.
Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Türkmenistan’ın, tek sesli müzi-
ğinin yanında, çağdaş çok sesli müzik kültürünün oluşması, gelişmesi, yeniden yapılanması
ve kurumsallaşması bu konudaki önemli gelişmelerdir. Bu gelişmeler, günümüz Türk dün-
yası müzik kültürünü eskisinden daha güçlü bir duruma getirmiştir. Türkiye Cumhuriyeti ve
diğer Türk cumhuriyetleri arasındaki etkileşim, iletişim ve iş birliği hız kazanmıştır.

66