Page 19 - ÇALGI TOPLULUKLARI (BATI MÜZİĞİ) 12

1.1.1. BAROK DÖNEM ESER FORMLARI

Tarihteki sosyal ve kültürel olaylar, değişimler kavranırsa müzik stillerinin karakteri de kolaylıkla anlaşı-
lır. Çalgılardaki ve armonideki gelişmeler sebebiyle bu dönemde sonat, canzona (kanzona), toccata (toka-
ta), füg, süit, concerto (konçerto), concerto grosso (konçerto grosso) gibi yalnızca çalgılar için bestelenmiş
formlar doğmuştur.
Bu dönemin başlıca formları; opera, sonat, konçerto, konçerto grosso, varyasyon, madrigal, süit [alle-
mande (alamand), courante (korand), sarabande (saraband), gigue (jig)] ve çeşitlemelerdir [toccata, partita,
pasagaglia (pasakalya), füg, prelüd].

1.1.2. BAROK DÖNEM ESER FORMLARI VE ÖZELLİKLERİ

OPERA
Libretto adı verilen bir tür tiyatro metni üzerine, çalgı müziği eşliğinde sahnede oynanmak amacıyla
bestelenmiş eserdir. Opera, 16. yüzyılın başlarında Floransa ve Venedik’te, şiirin daha önce şarkı biçimin-
de söylendiği klasik Yunan dramının müzikle birleştirilmesidir.

SONAT
Genellikle piyano, keman, viyolonsel gibi solo çalgılara ya da piyano eşliğinde yaylı veya üfleme çal-
gılardan birine yazılan müzik biçimidir. Genellikle dört bölümden oluşur. Bölümlerin içeriğinde, ölçü ve
tempoların seçilmesinde zıtlıklara önem verilir. Ağır ritimli bölümden sonra çabuk ritimli bölümün gelmesi
buna bir örnektir.

KONÇERTO
Solo çalgı ya da çalgıların orkestra eşliğinde icrasıdır. Teknik güçlükler içeren solo parti ile bu partiye
eşlik eden orkestra, birbirini bütünler. 17. yüzyılda konçerto stili, dönemin sonatı sayılmaktaydı; iki veya
daha çok karşıt bölümden oluşuyordu. 18. yüzyılın ortalarına kadar tek bir çalgı için yazılmış eserlere de
konçerto denilmiştir. Bach’ın “İtalyan Konçertosu” buna bir örnektir.

KONÇERTO GROSSO
Bir grup solo çalgının, orkestranın tümü ile değişimli olarak çalmasıyla oluşmuştur. Bach’ın, Handel’in
ve Corelli’nin birçok konçertosu bu tarzdadır. Bach’ın “6 Brandenburg Konçertosu” buna örnek olarak ve-
rilebilir.

SÜİT
4-6 bölümden oluşmuş farklı karakterdeki dans parçalarının art arda dizilmesiyle meydana gelen çalgı-
sal müzik biçimlerinden biridir. Barok Dönem’deki süit; allamande (dört zamanlı, Almanya dansı), courante
(üç zamanlı, İtalyan ve Fransız dansı), sarabande (üç zamanlı, Kuzey Afrika ya da İran kaynaklı olduğu
sanılan İspanyol dansı), gigue (3/8’lik, 6/8’lik, 9/8’lik, 12/8’lik ölçü düzeninde; İngiliz ya da İrlanda dansı)
şeklinde sıralanır.

Bölümlerinin seçiliş biçimine göre iki tür süit bulunmaktadır:

1. Eski dans parçalarından oluşan eski süit: Prelüd, allamande, bourree (bore), courante, sarabande,
gavott (gavot), menüet (menued), gigue gibi bölümlerden oluşur.
2. Değişik özellikteki dans parçalarından oluşan yeni süit: İntrodiction (introdikşın), berceuse (ber-
süüz), menüet, marş, nocturne (noktürn), scherzo (şikertzo), finale gibi bölümlerden oluşur.
19. yüzyıldan itibaren süitler, sahne müziğinin konser müziğine uyarlanmasıyla oluşmuştur.

18