Page 119 - TÜRK MÜZİĞİ TARİHİ 12

3. ÜNİTE

3.2. Resmî Eğitim Kurumları

Osmanlı İmparatorluğu’nun yaklaşık altı yüz yıl tarih sahnesinde kalabilmesinin en önemli nedenlerinden biri
kendine özgü eğitim sistemidir. Önemli unsurlarından biri de müzik eğitimi olan bu sistemin temeli “hayat boyu
öğrenme” ilkesine dayanmaktadır. Osmanlı Dönemi’nde sarayda müzikle ilgili çeşitli teşkilatlar kurulmuş ve ye-
tenekli müzisyenler desteklenmiştir. Müzik eğitimi veren kurumların başında “Enderun Mektebi” gelmiştir. Müzik
eğitim ve icrasının Türk müziği tarihi boyunca önemli bir kolu olan askerî müziğin eğitimi ise Mehterhanelerde ve
kısmen Enderunda gerçekleştirilmiştir. Batılılaşma hareketleri sonrasında kapatılan Mehterhanelerin yerini Mızı-
ka-i Hümayun almış, bu kurum sonraları Enderunun müzik eğitimi misyonunu da üstlenmiştir.
Cumhuriyet Dönemi’ne gelindiğinde ise Türk müziği eğitimi tek merkezli yapısından uzaklaşmıştır. Türk müzi-
ği eğitimi konservatuvar, Güzel Sanatlar Lisesi, Güzel Sanatlar Fakültesi, Eğitim Fakültelerinin müzik öğretmenliği
bölümü gibi kurumlarda verilmiştir.

3.2.1. Enderun Okullarında Müzik Eğitimi
Osmanlı Devleti’nin kudretini korumak için nitelikli insan yetiştirmek amacıyla kurulan Enderun, I. Murat’ın
Edirne’yi almasından hemen sonra 1363 yılında faaliyete geçmiştir. “Enderun-i Hümayun” olarak da isimlendirilen
Enderun’da verilen üst düzey eğitim sayesinde birçok devlet yöneticisi yetişmiştir. Bu kurum, Osmanlı merkez ve
taşra bürokrasisine insan kaynağı sağlamıştır. İmparatorluğun en ünlü sanatkârları da çoğunlukla eğitimini bu
okulda almıştır.

Görsel 3.10: Topkapı Sarayı
Enderunun kuruluşuna kadar Türk tarihinde benzer özellikler taşıyan başka bir kurum bulunmamaktadır.
Selçuklularda ve Avrupa’da hanedan mensuplarının özenli bir eğitim aldıkları bilinse de Enderunda uygulanan
eğitim tamamen özel bir sistem üzerine kurulmuştur. Enderunda Sultan I. Murat döneminde başlayan din ders-
lerine, Sultan II. Murat Dönemi’nde şiir, musiki, hukuk, mantık, felsefe, geometri, coğrafya ve astronomi dersleri
de eklenmiştir. Fatih Sultan Mehmet Dönemi, Enderunun ilim ve sanat açısından en parlak dönemi olmuştur.
Daha önce Bursa ve Edirne saraylarında eğitim faaliyetlerini sürdüren Enderun, Fatih Sultan Mehmet döneminde
Topkapı Sarayı’na taşınmıştır (Görsel 3.10). Bu dönemde Enderunda hat, tezhip ve resim eğitimi de verilmeye baş-
lanmıştır. Ayrıca Topkapı Sarayı’nda Türk müziğinin ilk konservatuvarı olma niteliği taşıyan “Enderun Musiki Mek-
tebi” kurulmuş, Enderuna bir müzik okulu işlevi kazandırılarak müzik eğitiminin kurumsallaşması sağlanmıştır.
Enderun Musiki Mektebi, “saray üniversitesinin müzik bölümü” niteliğini taşıdığından doğrudan padişahın şahsı-
na bağlanmıştır. II. Bayezid Dönemi’nde Enderun eğitimine okçuluk, silahşorluk gibi askerî sporlar da eklenmiş,
böylece kurum mükemmel bir üniversite niteliğine kavuşmuştur. Yine II. Bayezid Dönemi’nde Enderunlulara dış
hizmetlerde çalışma hakkı verilerek sadrazamlığa kadar yükselmelerinin önü açılmıştır.
Öğrencileri imparatorluğun ve İslam âleminin dört bir yanından gelen Enderunda eğitim almak büyük bir
şeref ve ayrıcalık olarak görülmüştür. Öğrenciler okula kabul edilirken din, dil, ırk farkı gözetilmemiş, yalnızca
kabiliyet düzeyi yüksek olan öğrenciler alınmıştır.
Enderuna aday olan öğrenciler acemi oğlan olarak isimlendirilmiş ve önce hazırlık eğitimine tabi tutulmuştur.
Enderunun hazırlık eğitimi Edirne Sarayı, Galata Sarayı, İbrahim Paşa Sarayı ve İskender Çelebi Sarayı’nda verilmiş,
bu saraylar bir bakıma Enderun eğitiminin alt yapısını oluşturmuştur. Bu saraylarda İslam ve Türk adetlerini öğre-
nerek hazırlık eğitimini başarıyla tamamlayanlar Enderuna kabul edilmiştir.

118 TÜRK MÜZİĞİ EĞİTİM KURUMLARI