Page 120 - TÜRK MÜZİĞİ TARİHİ 12

3. ÜNİTE

Enderun eğitimi başladıktan sonra öğrencilere yetenekleri de dikkate alınarak iki tür eğitim verilmiştir. Bir
yandan ilim adamları ve sanat ustaları tarafından günlük eğitime tabi tutulan öğrenciler, diğer yandan Enderunlu
subayların idaresinde askerî eğitim görmüşlerdir.

BİLGİ NOTU

• Enderun kelimesi Farsça kökenli olup “iç, dâhil” anlamına gelmektedir. Bu anlamından dolayı harem ve
hazine dairesi gibi bölümler için de enderun ismi kullanılmıştır. Büyük sarayların iç bölümleri enderun
ismiyle anılmıştır. Enderun, Topkapı Sarayı’nda Bâbüssaâde ile bugünkü Gülhane Parkı arasında kalan
üçüncü, dördüncü ve beşinci avlu arasındaki binaların tamamına verilen isimdir.

Enderunda öğrencilerin yetenekleri doğrultusunda aldıkları eğitimler yedi odada gerçekleştirilmiştir. Bu oda-
lar; Büyük Oda, Küçük Oda, Doğancılar Koğuşu, Seferli Koğuşu, Kiler Odası, Hazine Odası ve Has Oda’dır. Bu oda-
ların her biri sarayda görevlendirildikleri işleri yürütmekle sorumlu olmuştur. Enderun öğrencileri, günün belirli
saatlerinde bu odalardaki görevlerini yerine getirerek saray hayatını özümsemiş, geri kalan zamanlarını eğitim
faaliyetleri ile geçirmişlerdir.
17. yüzyıla kadar meşkhane olarak Büyük ve Küçük Oda kullanılmıştır. Sonrasında ise Seferli Koğuşu bir sanat
okuluna dönüştürülerek Enderun meşkhanesi olarak kullanılmıştır. Meşkhanenin fiziki yapısı da müzik eğitiminin
gerektirdiği şekilde düzenlenmiştir. Bu mekânlarda titizlikle gerçekleştirilen müzik eğitimi için öncelikle müziğe
kabiliyeti olan gençler belirlenmiş ve bir ustanın yanına çırak olarak verilmiştir.
Enderunda yetişmiş müzisyenlere enderuni de-
nilmiştir. Enderun, Osmanlı’nın en iyi müzisyenlerinin
yetiştiği kurum olmakla kalmamış, bu müzisyenler ku-
rumda ders de vermiştir (Görsel 3.11). Enderunda ders
veren hocalara Muallim-i Enderun-i Hümayun adı
verilmiştir. Meşkhanede müzik eğitimi Hazine ve Has
Odalı Enderunlular tarafından verildiği gibi saray dı-
şından gelen hocalar tarafından da gerçekleştirilmiştir.
Bu hocalar İstanbul’daki en usta hanende ve sazende-
ler arasından seçilmiştir. Dışarıdan ders vermeye ge-
len üstatlar, sürekli sarayda ikamet etmemiş, yalnızca
derslerinin olduğu günlerde saraya gelmişlerdir. Ayrı-
ca dönemin usta bestekârları da saraya davet edilmiş,
bunlardan bazıları Enderun’da hocalık yapmıştır. En-
derunda yetişmiş ya da görev yapmış olan ünlü Türk
müziği bestekârlarından bazıları; Ebubekir Ağa, Hacı
Sadullah Ağa, Tamburi Zeki Mehmed Ağa, Şakir Ağa,
Haşim Bey, Tamburi Büyük Osman Bey, Rıfat Bey, Ben-
li Hasan Ağa, Tamburi Mustafa Çavuş, Tamburi Osman
Bey, Enderuni Ali Bey, Hamamizâde İsmail Dede Efendi,
Dellâlzâde İsmail Efendi ve Kantemiroğlu’dur.
Enderunda müzik eğitiminin belirli bir saati olma-
mıştır. Sabahtan akşama kadar açık olan meşkhanede
günün her saatinde müzik icra edilmiştir. Çok sayıda
ses ve saz sanatçısının bir arada bulunduğu bu odada
müzik icrasını yöneten kişiye sazendebaşı denilmiştir.
Meşkhanelerde belirli günlerde saat dokuzdan öğ- Görsel 3.11: Enderun
leye kadar Türk müziği dersi, öğleden akşam saatlerine kadar rakkaslar ve mukallitler (dansçılar ve soytarılar),
akşamları ise mehter eğitimleri verilmiştir. Talim Odası niteliği gösteren meşkhanede din dışı müziğin yanı sıra
dinî müzik eğitimi de verilmiş, sarayın imam, hafız ve müezzinleri Enderun meşkhanesinde yetişmiştir. Eğitimini
tamamlayan Enderunlulardan dinî göreve geçenlere efendi, diğerlerine de ağa unvanı verilmiştir.

TÜRK MÜZİĞİ EĞİTİM KURUMLARI 119