Page 60 - TÜRK MÜZİĞİ TARİHİ 12

2. ÜNİTE

İstanbul’un fethinden sonra Enderunun yönetim
merkezi Topkapı Sarayı olmuştur. Müzik çalışmaları
da burada devam etmiştir. Osmanlı’da Fatih Sultan
Mehmet ile başlayan yenilik ve gelişim süreci Enderunu
da etkilemiş, okulun temel bölümlerinden biri olan
“Musiki Meşkhanesi” bu dönemde kurulmuştur.
Enderunun Musiki Meşkhanesinde, müzik alanın-
da kabiliyetli öğrencilere, sarayda görev yapan ya da
saray dışından gelen ünlü müzik eğitimcileri tarafın-
dan ders verilmiştir. Meşkhanede yaklaşık on dört yıl
süren bir eğitimle öğrencilere sanatın bütün incelikleri
öğretilmiştir. Doğrudan padişaha bağlı olan meşk-
hane, dönemin en canlı ve en büyük müzik merkezi
hâline gelmiştir. Meşkhanede yetişen müzik adamları
saz, söz ve besteleriyle Türk müziğine önemli bir değer
katmıştır. Musiki Meşkhanesi, zaman içinde Enderun
Müzik Okulu niteliği kazanmıştır.
15. yüzyıldan itibaren Türk sanat müziğini konu
alan kitapların yazıldığı Osmanlı’da, geleneksel Türk
sanat müziğinin kâr, beste, peşrev, Mevlevi ayini gibi
türlerindeki eserlerin bestelenmesi ve icra edilmesin-
de üst seviyelere ulaşmıştır. Enderunda yetişen müzik
adamlarından oluşan Enderun icra heyeti, padişahlar
için oluşturulmuş bir topluluk olup padişahın huzu-
runda yapılan fasıllarda ses ve saz icrası yapmıştır. Ay-
rıca bu dönemde kapalı mekânlarda yapılan ince saz
müziği olan fasıl müziği türüne oldukça fazla bir ilgi
olmuş, birçok besteci bu türde bugüne de ulaşan bes-
teler yapmıştır. Görsel 2.26: Çeşitli müzik aletleri eşliğinde sema yapan 16. yüzyıl
Enderundan sonra müzik eğitiminin sistematik ola- Osmanlı minyatürü (The morgan library museum)
rak verildiği en önemli yer Mevlevihanelerdir (Görsel 2.26). Dinî müzik türünün en önemli icra ortamlarından
biri olan Mevlevihaneler, Osmanlı İmparatorluğu’nun gelişme dönemiyle birlikte Türk müziğinin beslendiği en
önemli kaynaklardan biri olmuştur. İstanbul’un ilk Mevlevi dergâhı, Galata Mevlevihanesi bu dönemde kurulmuş-
tur. Osmanlı İmparatorluğu’nun gelişme dönemiyle birlikte tekke müziğinin alt türü olan Mevlevi müziği büyük
bir önem kazanmış, Mevlevi tekkeleri (Mevlevihaneler) müzik kurumu hâline gelmiştir. İstanbul’daki Galata, Ye-
nikapı, Eyüp ve Bahariye Mevlevihaneleri dönemin en
tanınmış okulları olmuştur. Mevlevihanelerde, ciddi bir
müzik eğitimi verilmiştir. Mevlevihanelerde eğitim gö-
ren dervişler yeteneklerine göre hanende ve sazende
olarak gruplara ayrılmış, eğitimini başarıyla tamamla-
yanlar ise icra heyetine alınmıştır. Mevlevi ayinlerinde
ilk olarak kudüm (Görsel 2.27), rebap ve ney çalgıları
kullanılmıştır. 17. yüzyıldan itibaren kullanılan çalgıla-
ra tambur, ut, kanun, keman, santur ve klasik kemen-
çe eklenmiştir Dönemin birçok ünlü besteci ve icracısı
mevlevihanelerde yetişmiştir. Müzik tarihi açısından
kaynak oluşturan Mevlevi dedelerinin yazdığı müzik
nazariyatı kitapları önemli eserler arasındadır. Görsel 2.27: Kudüm
Osmanlı Dönemi’nin en önemli müzik türlerinden biri de cami müziğidir. Bu dönemde yetişen din adamları-
nın birçoğu daha sonra birer besteci ve icracı olmuşlardır.

TÜRK MÜZİĞİNDE DÖNEMLER 59