Page 56 - TÜRK MÜZİĞİ TARİHİ 12

2. ÜNİTE

2.3.2. Osmanlı Öncesi Dönemde Türk Müziğinde Meydana Gelen Değişimler

Türk müzik geleneğinden gelen “modal” Türk müziği, bu dönemden itibaren makamsal bir müzik olmaya
başlamıştır. Mehmet Farabi tarafından Horasan tamburu üzerinde, makamsal bir müzik olan Türk sanat müziği
ses sistemi anlatılmıştır. Ardından Ali Bin Hasan tambur icracılarıyla ilgili bir kitap yazmış, böylece tambur Türk
sanat müziğinin temel çalgısı olmuştur.
Karahanlılarda Türk askerî müzik geleneğinden gelen tuğ takımı, nevbethaneye dönüşmüştür. Nevbethane,
hakanın sarayında her gün “nevbet ”denilen askerî müzik yapmıştır. Yapılan askerî müzik her gün farklı bir ma-
kamda ve usulde bestelenmiş eserlerden oluşmuştur.

BİLGİ NOTU
• Horasan tamburuyla bağlamanın perde sıralanışı ve aralık dizilişi aynıdır. Bu uyuşma, Türk sanat ve halk
müziğinin aynı ses sistemi üzerine kurulduklarının ve bu ortak temel sisteminin Türk halk müziğinde
aynen kaldığının kanıtıdır.
• Nevbet müziği Türkler için özgürlüğü temsil eden özel bir müziktir. Nevbet, günde beş vakit sultanın
kapısında müzik çalan askerî müzik takımının yaptığı uygulamadır.

Karahanlıların İslamiyet’i kabul etmesiyle Gazneliler Devleti’nin kurulması zaman dilimi olarak birbirine yakın-
dır. Bu yüzden İslamiyet’in kabulünün Türk müziğine olan etkisiyle yaşanan değişim ve gelişmeler, Karahanlılar ve
Gazneliler’de hemen hemen ortaktır.
Türk müzik kültürü, Gazneliler döneminde sanat
ve müzik merkezi durumuna gelen Gazne kentinde
çok yönlü bir değişim ve gelişim göstermiştir (Görsel
2.16). Türk müziği, bu dönemde Fars, Arap ve Hint
müzik kültürüyle yoğun bir etkileşim içine girmiştir.
Farsça’nın etkisiyle kaside türünde şiirler yazılmaya
başlanmıştır. Bu şiirler Türk ve İslam dünyasının çeşitli
müzisyenleri tarafından doğaçtan ve usulsüz olarak
bestelenmiştir. Makamsal müziğin özellikleri daha da
belirginleşmiştir. Medreselerde yapılan eğitim ve uy-
gulamalarla birlikte Türk dinî müziği İslami bir karakter
kazanmıştır. Görsel 2.16: Gazneliler Devleti bayrağı
Gaznelilerde İslamiyet’in kabulüyle şekillenen Türk müziği, sarayda ve Gazne kenti merkez olmak üzere yük-
sek kültür ve sanat çevrelerinde icra edilmiş ve yaşatılmıştır. Bu merkezin uzağında yaşayan Türk toplulukları ve
ordudaki askerler ise daha çok Türk halk müziğini icra etmiş ve yaşatmışlardır.
Bu dönemde de askerî müzik nevbet takımıyla icra edilmiştir. Ayrıca askerî müzik icrasında davul-zurna ikilisi
daha da önem kazanmıştır.
Gazneliler döneminde gelişen Türk müzik kültürü,
Hint müziğine de büyük etkide bulunmuştur.
Gaznelilerin müzik kültürü, Büyük Selçuklu Dev-
leti’nin müziğine önemli bir kaynak oluşturmuştur
(Görsel 2.17). İslamiyet’i kabul eden Karahanlılardan
itibaren oluşum sürecine giren Türk müziği, Büyük
Selçuklularda daha çok saray, konak ve köşklerde ya-
şayanların elinde sürekli işlenerek gelişimine devam
etmiştir. İslamiyet’in getirdiği köklü değişim ve ge-
lişim, Büyük Selçuklu Devleti’nde doruğa ulaşmıştır.
Bu dönemde, Türk müziğini bilimsel olarak inceleyen
teoriler ileri süren daha da mükemmelleştiren ilim Görsel 2.17: Büyük Selçuklu Devleti bayrağı
adamları yetişmiştir. Büyük Selçuklularda Türk müzik
kültürü, Fars ve Arap müzik kültürleri ile etkileşim içindedir.

TÜRK MÜZİĞİNDE DÖNEMLER 55