Page 116 - Konu Özetleri AYT Biyoloji

NEFRONUN YAPISI VE İDRAR OLUŞUMU

• Salgılama, nefronu saran kılcal kan damarlarından nefron kanallarına madde geçişidir. Salgılanan maddeler amon-
yak, hidrojen iyonları, potasyum iyonları, penisilin gibi bazı ilaçlar, organik asit ve bazlar, besin yoluyla alınan gıda
boyaları ve diğer zehirli maddelerdir ve bu maddelerin nefron kanallarına geçişi aktif taşıma ile gerçekleşir.
+
+
• Proksimal tüp hücreleri, tüp boşluğuna H iyonları salgılar. H iyonunun süzüntüye salgılanması, idrar pH’sini düşü-
+
rerek asitliğini artırır. Aynı zamanda H iyonlarını yakalayıp tampon görevi görmesi için sentezlediği amonyağı (NH )
3
+
aynı yere salgılar. Amonyak, H iyonlarını yakalayıp amonyum (NH ) hâline gelir. Süzüntünün asitliği arttıkça daha
4
fazla NH salgılanır. İlaçlar, metabolizma son ürünleri, toksinler tüpe verilerek kanın bu maddelerden temizlenmesi
3
sağlanır.
• Distal tüpteki süzüntüye salgılama yöntemiyle bazı ilaçlar, metabolik atıklar gibi çeşitli maddeler geçer ve bu maddeler
idrarla vücuttan uzaklaştırılır. Bu bölüm üreye geçirgen değildir. Buraya ulaşan süzüntü toplama kanalına geçer.
İdrara Katılan Madde Miktarları

• Nefron kanallarından geçerek toplama kanallarına ulaşan süzüntü idrar adını alır. Toplama kanalından çıktıktan sonra
böbreğin havuzcuk bölgesinde toplanan idrar, yoğun ve kana oranla hipertoniktir. Buradan sağ ve sol böbrekten çıkan
üreterlerle idrar kesesine (mesane) iletilir. Mesane otonom sinirler tarafından kontrol edilir.
• İdrar kesesindeki idrar miktarı, belirli bir değere ulaşınca idrarın dışarı atılma refleksi aktifleşir ve idrar üretrayla dışarı
atılır. İdrarın dışarı atılması bir refleks olsa da bu refleks beyindeki merkezlerce belirli bir süre ertelenebilir.
• İdrarın yapısında su, üre ve diğer azotlu atıklar (ürik asit, amonyak, kreatinin), bazı iyonlar, hormonlar, B ve C vitamin-
leri bulunur.
• İdrarın yapısı süzülen ve salgılanan maddelerin miktarlarından geri emilen maddelerin miktarlarının çıkarılmasıyla
bulunur.

DİKKAT

Bir çift böbrekten günde yaklaşık 1.600 litre kan geçer. Bu, vücuttaki toplam kan miktarının 300 katıdır. Nefronlar ve
toplama kanalları başlangıçtaki süzüntünün yaklaşık 180 litresini işler. Oluşan günlük idrar 1,5 litre kadardır.
Böbrekler, idrar oluşumuyla vücuttan metabolik atıkların uzaklaştırılmasını ve homeostasinin korunmasını sağlar.

116 MEBİ KONU ÖZETLERİ BİYOLOJİ - AYT