Page 81 - Konu Özetleri AYT Psikoloji

KİŞİLİK VE KİŞİLİĞİN GELİŞİMİ - KİŞİLİK KURAMLARI

DİKKAT

Belli bir dönemde yaşanan başarısızlık, uygun çevresel koşullar sağlanırsa sonraki dönemlerde giderilebilir.

Erik Erikson’un Kişilik Gelişim Dönemleri:
1. Temel Güvene Karşı Güvensizlik (0-1 yaş): Çocuklarda bağlanma ve güven duygusunun oluştuğu dönemdir. Bu
dönemde çocuğun ihtiyaçlarının, zamanında ve mümkünse aynı kişi tarafından tutarlı bir şekilde karşılanması gerekir.
İhtiyaçları bu şekilde giderilen çocuk, güven ve iyimserlik duygusu geliştirir.
2. Özerkliğe Karşı Kuşku ve Utanç (1-3 yaş): Çocuk bu dönemde yürümeye başlar. Buna bağlı olarak çevre ile daha
fazla iletişime geçmek ister ve bağımsız eylemlerden zevk alır. Çocuk, o ana kadar başkalarının desteği ile yaptığı
işleri artık kendisi yapmak ister. Bu dönemde aşırı koruyucu, müdahaleci, titiz ve cezalandırıcı anne baba tutumu,
çocuğun irade ve bağımsızlık konularındaki gelişimini ve kontrol mekanizmasını olumsuz etkiler.
3. Girişimciliğe Karşı Suçluluk (3-6 yaş): Bu dönemde çocuk hareketli, meraklı ve öğrenmeye isteklidir. Çocukta
motor ve dil gelişimi hızlıdır. Çevresindeki olayları anlayabilmek için sürekli sorular soran çocuğun merak duygusu
canlı tutulmalı ve sorduğu sorulara anlayacağı şekilde cevaplar verilmelidir. Sorular geçiştirilir veya çocuk azarlanırsa
çocukta suçluluk duygusu oluşur.
4. Başarıya Karşı Aşağılık Duygusu (6-12 yaş): Bu dönemde okula giden çocuğun üzerinde arkadaşlarının ve öğret-
menlerinin etkisi artar. Çalışkanlık, yeterlilik, akademik benlik algısı ve öğrenmeye karşı tutumun oluşumu bakımından
kritik bir dönemdir. Bu dönemde çocuğu başkaları ile kıyaslamak, yapamadıklarını ve yetersizliğini vurgulamak çocuk-
ta aşağılık duygusunun oluşmasına sebep olur.
5. Kimlik Oluşumuna Karşı Rol Karmaşası (12-18 yaş): Kimlik oluşumu bakımından kritik dönemdir. “Ben kimim?” so-
rusu önemli hâle gelir. Bu süreçte merkezde aile değil akran grubu bulunur. Kişi başarılı bir şekilde kimlik oluşturursa
kendine güvenen, kendinden emin biri olarak yaşamını sürdürür.
6. Yakınlığa Karşı Yalıtılmışlık (18-30 yaş): Kişi yakın ilişkiler kurmaya, dostluk ve sevgi ilişkilerine girmeye ve sorum-
luluk almaya hazırdır. Karşı cinsle evliliğe gidecek, sevgiye ve güvene dayalı ilişkiler kurma isteği ve çabası içindedir.
Dönemi sağlıklı olarak atlatan kişi, güvenli bir şekilde sevgiyi verme ve alma gücüne sahip olurken atlatamayan kişi
yalnızlık ve yalıtılmışlık duygusu yaşar.
7. Üretkenliğe Karşı Durgunluk (30-65 yaş): Kişi önceki dönemlerin çatışmasını başarı ile atlatmışsa bu dönemde
verimlilik ve üretkenlik duygusunu yaşar. Bir iş yapmak, insanlara faydalı olmak, çocuk sahibi olmak, çocuğunu etkili
ve faydalı bir şekilde yetiştirmek kişinin üretkenlik duygusunu yaşamasını sağlar. Bunlardan mahrum olan kişi, işe
yaramama duygusu yaşar ve durgunluk dönemine girebilir.
8. Benlik Bütünlüğüne Karşı Umutsuzluk (65 yaş ve üstü): Bu dönemde yaşanan çatışma, üretken geçen bir ya-
şamın sağlamış olduğu doyum ya da yıllarını anlamsız geçirmiş olmanın mutsuzluğu ile ilgilidir. Birey bu dönemde
önceki evrelerin birikimi sonucu benliğini tam olarak bulmuş güvenli, mutlu biri veya umutsuzluklar içinde, uyumsuz,
hırçın biri hâline gelebilir. Ölüm korkusu da umutsuzluk duygusunu artırabilir.

PSİKOLOJİ - AYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 81