Page 87 - Konu Özetleri AYT Psikoloji

STRES VE STRESİN NEDENLERİ - STRESİN GÜNLÜK YAŞAMA ETKİLERİ

Stresin Günlük Yaşama Etkileri
Organizma, karşılaştığı yeni durumlara uyum sağlamak ve gerek bedensel gerek ruhsal dengesini korumak için belli tepki-
ler gösterir. Bu tepkilere stres tepkileri denir. Stres tepkileri, bireye bedensel ve ruhsal olarak zarar verebildiği gibi bireyin
karşılaştığı zorluklarla baş etmesinde ona fayda da sağlayabilir.
İnsan, yaşamı boyunca tehdit olarak algıladığı birçok olayla karşılaşır. Stres nedeni olan bu olaylara karşı kendini koruma-
ya çalışan insan ya mücadele eder ya da bu olaylardan kaçar. İlk olarak Walter Cannon tarafından keşfedilen bu biyolojik
reaksiyona savaş veya kaç tepkisi denir.
Stres nedeni ne olursa olsun organizma, otomatik olarak acil duruma hazırlanır ve bozulan dengesini yeniden düzeltmek
için fizyolojik, psikolojik, bilişsel ve davranışsal tepkiler verir. Bu tepkiler alarm, direnç ve tükenme olmak üzere üç aşama-
da sınıflandırılır.
• Otonom sinir sisteminin bir parçası olan sempatik sistem herhangi bir tehdit ya da stres durumunda savunmaya geçer.
Bu aşama alarm aşamasıdır. Alarm aşamasında; kalp atışının artması, hızlı nefes alıp verme, baş ağrıları, mide ve
bağırsak sorunları, kas ağrıları, terleme, titreme gibi yüksek fizyolojik uyarımlar görülür. Tüm bu tepkiler aslında bir
canlının hayatta kalmak için gösterdiği yaşamsal tepkilerdir.

• Direnç aşamasında otonom sinir sisteminin diğer bir parçası olan parasempatik bölüm, bu yüksek fizyolojik uyarım
hâlini azaltarak iç dengeyi sağlamaya çalışır.
• Strese verilen bu yüksek fizyolojik tepkiler parasempatik bölüm tarafından kontrol edilemezse organizma tükenme
aşamasını yaşar. Bu durum bireyde uykusuzluk, yorgunluk, hazımsızlık gibi hafif ya da yüksek tansiyon, ülser, kalp
krizi gibi ağır düzeyde fizyolojik rahatsızlıklara neden olabilir. Organizmanın bu aşamada strese tepkisi sadece fizyo-
lojik değil aynı zamanda psikolojiktir.
Stres kaynağı varoluşa tehdit olarak algılanırsa kaygı duygusuna; yaşam alanına müdahale olarak algılanırsa engellenme
duygusuna ve buna bağlı olarak öfke tepkisine neden olabilir. Stres kaynağı sevilen birinin ölümü, başarısızlık gibi bir
kayıp durumu ise verilen psikolojik tepki karamsarlık ya da depresyon olabilir. Bireyin hem bedensel hem ruhsal sağlığını
koruyabilmesi için bu tükenmişlik duygusundan bir an önce kurtulması gerekir.

DİKKAT

Tükenme aşamasına gelmeden strese direnç göstermek ve stresle başa çıkmak için uygun stratejiler geliştirmek önem-
lidir.

PSİKOLOJİ - AYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 87