Page 36 - Konu Özetleri AYT Sosyoloji

TOPLUMSAL DEĞER - TOPLUMSAL NORM - TOPLUMSAL KONTROL

Toplumsal Normların Özellikleri

• Toplumun düzen ve devamlılığını sağlar.
• Toplumsal kontrolü sağlar.
• Çoğunluğun sosyal normlara uyması sosyal bütünleşmeyi sağlarken uymaması ise sosyal çözülmeye neden olur.
• Uymayanlar cezalandırılır, zorlayıcıdır.
• Bireylerin davranışlarını sınırlayan emir ve yasaklardır.

• Toplumdan topluma veya zamanla değişir.
• Toplumsal süreç içinde veya merkezî otorite tarafından oluşturulabilir.

TOPLUMSAL KONTROL
Birey ve grupların toplumsal düzene uyum sağlayabilmeleri için kullanılan mekanizmaların bütününe toplumsal kontrol de-
nir. Toplumsal kontrol üç ana unsurla sağlanır: toplumsal değerler, toplumsal normlar ve toplumsal kurumlar.

DİKKAT
Toplumsal kontrol, resmî kurumlar eliyle caydırıcı ve cezalandırıcı yöntemlerin yanı sıra izleme, sansür gibi önleyici
uygulamalarla da sağlanmaya çalışılır.

Toplumsal kontrol, formel (resmî) ve informel (resmî olmayan) olarak ikiye ayrılır. Formel toplumsal kontrol, sapma
davranışlarını önlemek ya da düzeltmek için kanun hâline getirilmiş kurallar ve kurumlaşmış kamu mekanizmalarıdır. Ya-
zılı kurallardır. Hukuk kuralları bu kontrol türüne örnektir. Hukuka aykırı davrananlara, mahkemeler yasalarla belirlenen
cezaları verir. İnformel toplumsal kontrol, toplumun normlarına ve değerlerine uyum sağlamaya yönelik dolaylı ve resmî
olmayan mekanizmalardır. Din, ahlak, gelenek, örf, âdetler resmî olmayan kurallardır. Bu kurallara uymayanlar ayıplanma,
dışlanma, hor görülme gibi yaptırımlarla karşılaşır.

Toplumsal Kontrolün İşlevleri

• Toplumsal kontrol birey davranışlarını sınırlar ve toplumsal değerleri benimsetir. Böylece toplum çıkarlarını korur.
• Toplumsal ilişkilere bir düzen getirir. Getirdiği sınırlamalarla toplumsal ilişkileri yönlendirir ve insanların başkalarına
zararı olabilecek davranışlarına engel olur.
• Ödül ve cezalarla bireyleri iyi davranışlarda bulunmaya zorlar. Ödüllendirilen birey kural ve değerleri benimser ve
kişiliğinin bir parçası hâline getirir.
• Bireylerin kendilerine ve başkalarına güvenini artırır. Bireylerin topluma uyumunu kolaylaştırır.

• Toplumun gereksinmelerinin karşılanmasına katkıda bulunur. Birey ve grupların işlevlerinin neler olacağını belirle-
yerek herkesin görevini yerine getirmesini, dolayısıyla toplumun çeşitli gereksinmelerinin yeterince karşılanmasını
sağlar.

36 MEBİ KONU ÖZETLERİ SOSYOLOJİ - AYT