Page 40 - Konu Özetleri AYT Sosyoloji

TOPLUMSAL YAPI - TOPLUMSAL YAPIYA ETKİ EDEN FAKTÖRLER - TOPLUMSAL YAPIYI OLUŞTURAN UNSURLAR

TOPLUMSAL YAPIYA ETKİ EDEN FAKTÖRLER
Belirli bir toplumun siyasi ve ekonomik örgütlenmesinin yapısı, coğrafi özellikleri, teknolojisi, eğitim planlaması, nüfus
yapısı (demografi), kültürü, ahlak ve hukuk kuralları toplumsal yapıyı belirleyen temel değişkenlerdir. Bu değişkenler kar-
şılıklı etkileşim hâlindedir. Örneğin bir toplum, denizle çevrili bir coğrafi bölgede bulunuyorsa burada ekonomik faaliyetler
balıkçılıkta yoğunlaşabilir. Genellikle toplumsal yapıyı etkileyen tüm faktörleri karşılıklı etkileşimleri temelinde ele alan
sosyologlar, bu faktörlerden bazılarını daha etkili bulabilir ve kuramlarını ona göre biçimlendirebilirler.
TOPLUMSAL YAPIYI OLUŞTURAN UNSURLAR
Köy: Günümüzde üretimi tarım ve hayvancılığa dayanan, nüfusu az olan yerleşim yerlerine köy denir. Köyler, üretim biçimi
ve ilişkilerinin yanında bir hayat tarzı olarak da bazı özelliklere sahiptir.

Köylerin Temel Özellikleri:
• İlişkiler; birincil grup ilişkilerindeki gibi yüz yüze, samimiyete dayalı ve informel özellikler taşır.
• Aidiyet, dayanışma ve biz duygusu çok güçlüdür.
• Dinî ritüeller önemlidir, gelenekler hâkimdir.
• Nine, dede, dayı, hala gibi akrabaların da içinde yer aldığı geniş aile tipi yaygındır.
• Tüketim sınırlıdır, zaman anlayışı daha çok doğanın döngülerine göre biçimlenir.
• Bir köyün üyeleri giyim, konuşma, inanç ve değerlerde benzerlik gösterir.
• Eğitim olanakları sınırlıdır. Bilimsel ve entelektüel faaliyetlere daha az rastlanır.
• Nüfus yoğunluğu kentlere göre azdır.

Kent: Modern kentler Sanayi Devrimi’nden sonra tarım yerine fabrika üretiminin ve ticaretin yaygınlaşması sonucu oluş-
muştur. Sanayi toplumunun ekonomik değerleri, insan hayatını bütünüyle değiştirmiştir. Kentler köylere göre daha geniş
bir coğrafi bölgede konumlanmasına rağmen artan nüfus kent merkezinin dışına taşmış ve banliyöler ortaya çıkmıştır.
Günümüz toplumlarını tanımlamak için kullanılan kavramlardan birisi sanayi sonrası anlamına gelen postendüstriyel top-
lumdur. Robot teknolojileri ve otomasyonun gelişimi ile işçi sayısı azalmış; bilgi, yazılım ve dijital teknolojiler sanayinin
önüne geçmiştir.

Kentlerin Temel Özellikleri:
• İlişkiler, ikincil grup ilişkilerinde görülen resmî özellikler taşır.
• Rekabet ve ben duygusu güçlüdür.
• Çekirdek aile yaygındır.
• Farklı kültürel gruplar bir aradadır ve nüfus yoğundur.
• Mesleki uzmanlaşma vardır.
• Sanayi, ticaret, hizmet ve finans sektörü gelişmiştir.
• Eğitim olanakları geniştir, bilimsel ve sanatsal faaliyetler yaygındır.

40 MEBİ KONU ÖZETLERİ SOSYOLOJİ - AYT