Page 43 - Konu Özetleri AYT Sosyoloji

TOPLUMSAL ETKİLEŞİM TİPLERİ

Rekabet (Yarışma): Birey ya da grupların aynı hedefe ulaşmak için birbirleriyle girdikleri yarıştır. Bu yarışta ödül ancak
diğerinin önüne geçerek elde edilir. Bir bilgi yarışmasındaki bireylerin, diğer yarışmacı bireylerden daha fazla puan alarak
öne geçmeyi amaçlaması etkileşim biçimi olarak rekabete örnektir.
Çatışma: Farklı ekonomik çıkarlara, hayat tarzına, farklı siyasi anlayışlara mensup grup veya bireylerin birbirleriyle uyuş-
mayan amaçlara ulaşmak için karşı karşıya gelmeleridir. Çatışma, olumsuz bir etkileşim biçimiymiş gibi gözükse de kimi
durumlarda gelişmeye yol açan bir işleve sahiptir. Çünkü toplumun faydasını gözetmeyen hatta topluma zarar veren bazı
norm, inanç, değer ve sistemlerin değişmesinde etkili olabilir. Toplumdaki farklı çıkar grupları; güç, statü, saygınlık ya da
gelir elde etmek üzere diğer grupları etkisiz kılmayı amaçlıyorsa bu etkileşim çatışmaya örnektir.

Baskı: Birey veya grupların, gücü elinde bulunduran diğer birey ve gruplar tarafından baskı altında tutulduğu etkileşim bi-
çimidir. Baskı altında tutulanlar, uyuma zorlanır. Toplumsal değiş tokuş, karşılıklı yarar için gönüllülük esasına dayanırken
baskı tek yönlüdür ve zorlama vardır. Baskı mekanizmaları, hapis cezası gibi resmî ya da tehdit, mahrum bırakma, red-
detme gibi gayri resmî nitelik taşıyabilir. Bazı antidemokratik uygulamaların olduğu ülkelerde baskı türü etkileşim örneğine
sıklıkla rastlanır.

Uyum: Bireylerin dâhil oldukları grubun değer, norm ve kurallarını benimseyerek bunlara uygun davranış sergilemesidir.
Toplumun devamlılığı için birey ve gruplar arasında uyum olması beklenir. Öğrencilerin okul kurallarına uygun davranışlar
ortaya koymaları uyum etkileşimine örnektir.
Benzeştirme (Asimilasyon): Sayıca az olan birey ya da gruplar sayıca çok olanların kural, değer ve normlarını kabul et-
meye zorlanıyorsa benzeştirme söz konusudur. Bu etkileşim biçiminde çoğunluğu sağlamış olan veya politik gücü olanlar,
hâkim taraftır ve belirleyicidir. Herhangi bir ülkeye göç etmek zorunda kalmış bireylere kendi kültürlerini yaşama imkânı
verilmemesi ve hâkim kültürü benimsemeleri yönünde baskı uygulanması benzeştirme etkileşimine örnektir.
Uyarlama (Adaptasyon): Farklı görüş, inanç, ideoloji veya kültüre sahip birey ve grupların farklılıklarını karşılıklı olarak
kabul edip uzlaşmacı davranışlar sergilemeleridir. Bu etkileşim türünde karşılıklı fayda esastır. Uzlaşma, bireylerin kendi
iradeleriyle sağlanabildiği gibi bazı yasal düzenlemeler yoluyla da sağlanabilir. Farklı ideolojilere sahip siyasi partilerin
temel ilkelerde uzlaşarak koalisyon yapması uyarlama etkileşimine örnektir.

SOSYOLOJİ - AYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 43