Page 45 - Konu Özetleri AYT Sosyoloji

TOPLUMSAL TABAKALAŞMA - TOPLUMSAL HAREKETLİLİK

TOPLUMSAL TABAKALAŞMA TİPLERİ
A. Kapalı Tabakalaşma

Kölelik Sistemi: Kölelik sistemi, kapalı tabakalaşma örneklerindendir. Leonard Hobhouse (Lenırd Hophaus) köleyi “Hu-
kuka ve göreneğe göre bir başkasının malı olan kimse, en uç örnekleriyle, hiçbir hakka sahip olmayan tam bir meta.”
ifadeleriyle tanımlamıştır. Ekonomik bir temele dayanan kölelik, bir çalışma ve çalıştırma sistemidir. İnsanlar savaşta esir
düşmek, suç işlemek veya borcunu ödeyememek gibi birçok sebeple köleleştirilmiştir. Birleşmiş Milletlere üye birçok ülke-
nin 1948 yılında imzaladığı İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi, köleliğin her biçimini yasaklamıştır.
Kast Sistemi: Kast sistemi, dine ve iş bölümüne dayanan bir toplumsal tabakalaşma biçimidir. Kasta üyelik doğumla
başlar. Her birey ömrü boyunca doğduğu kastta kalır ve ailesinin yaptığı işi yapmak zorundadır. Kimse kast dışından bi-
riyle evlenemez. Hindistan’da kast sistemi dört ana gruba ayrılır. Bunlar: brahmanlar (din adamları), ksatriyalar (savaşçı
ve politikacılar), vaisyalar (tüccar ve esnaflar) ve sudralardır (işçiler). Bunlardan başka kast sisteminin dışında yer alan,
toplumdan tamamen dışlanan, yerleşim yerlerinin dışında yaşayan, kimsenin yapmak istemediği işleri yapan paryalar (do-
kunulmazlar) vardır. Kast sistemi 1949’da yasal olarak kaldırılmış olsa da fiilen ortadan kalkmamıştır.
B. Yarı Kapalı Tabakalaşma
Zümre Sistemi: Bu sistem farklı gruplar arasında karşılıklı hak ve sorumluluklar üzerinde kurulmuş bir sistemdir. Orta
Çağ Avrupası’nda bu sistemde üç temel zümre grubu vardır. Birincisi en üstte bulunan krala bağlı asiller, toprak sahipleri
ve derebeyleridir. İkinci zümre kiliseye bağlı din adamları ve şövalyelerden oluşur. Üçüncü zümrenin ise büyük çoğunluğu
toprak sahipleri için çalışan köylülerden, zanaatkârlardan, küçük ticaret erbabından ve alt düzeydeki din adamlarından
oluşur. Bu sistemde kast ve kölelik sisteminden farklı olarak tabakalar arası evlilik yoluyla veya bireysel olarak toplumda
güven kazanan bir kişinin tabakalar arasında geçişler yapabilmesi, bir dereceye kadar olanaklıdır.
Osmanlı’da Tabakalaşma: Osmanlı toplumunda Avrupa’da olduğu gibi kategorik olarak ayrışmış bir zümreler sistemi-
nin olmadığı görülür. Osmanlı Devleti’nde temelde iki tabakadan bahsedilebilir: yöneticiler (askerî zümre) ve yönetilenler
(reaya). Yönetici sınıfın dışında kalan geniş halk kitlelerine reaya adı verilmiştir. Ancak Osmanlı tabakalaşma sisteminde
yönetici-reaya ayrımının sınırları hukuki olarak keskin bir biçimde çizilmemiştir. Reayaya mensup kişiler yetenek ve eğitim-
lerine bağlı olarak yönetici tabakaya dâhil olabilmişlerdir.

C. Açık Tabakalaşma (Sınıf Tabakalaşması)
Modern toplumlarda üst, orta ve alt sınıf olarak ayrılan üçlü bir
tabakalaşma sistemi vardır. Üretim araçlarına sahip olan işveren-
ler, şirket sahipleri, üst düzey yöneticiler, büyük toprak sahipleri
üst sınıftır. Emek güçlerini ücret karşılığında satan işçiler, geçim-
lik üretim yapan köylüler, garson, aşçı, berber, şoför, hemşire,
temizlikçi gibi hizmet sektörü çalışanları alt sınıftır. Orta sınıf ise
yönetici, öğretmen, mühendis, doktor, avukat gibi çalışanlardan
oluşur. Sınıf sisteminde tabakalar arasında geçişi engelleyen
yasa, dinî kural veya kültürel normlar yoktur. Sınıflar arasında
geçiş her zaman mümkündür.

SOSYOLOJİ - AYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 45