Page 38 - Konu Özetleri AYT Sosyoloji
P. 38
TOPLUMSAL SAPMA VE SUÇ - HAK VE GÖREV DENGESİ
Sapmanın Toplumsal İşlevi: Durkheim’a göre her toplumda sapma ve suç olduğuna göre bunlar, toplum için olumlu
işlevlere sahip olmalıdır. Durkheim, sapmanın en önemli işlevinin toplumların ortak değerlerini ve normlarını tanımlamak
ve açığa çıkarmak olduğunu söyler. Sapmanın olmaması hâlinde değer ve normlar zayıflar, toplum bu değer ve normlara
karşı daha az duyarlı olur. Bu yüzden her toplumun sapmaya ihtiyacı vardır.
Suç: Sapma ve suçu birbirinden ayırmak önemlidir. Suç, bir yasanın çiğnenmesi sonucunda ortaya çıkar. Bütün suçlar
aynı zamanda birer sapmadır. Ancak sapmanın kapsamı suça göre daha geniştir. Bu nedenle sapma olan ancak suç ol-
mayan birçok davranış vardır. Bir sapma biçiminin suç olması için hukuk tarafından suç olarak tanımlanması ve cezasının
belirlenmesi gerekir. Örneğin internet ve teknoloji bağımlılığı bir suç değildir. Sonuçlarına baktığımızda sosyal izolasyona
neden olur ve bu da toplumsal sapmanın nedenlerinden biridir. Yani teknoloji bağımlılığı genele yayıldığında bir suç olma-
sa da toplumsal sapmadır.
HAK VE SORUMLULUK DENGESİ
Hak, bir özgürlüğün hayata geçirilmesi için kişiye kanunlar ile tanınmış yetkilerdir. Herkesin başta yaşama hakkı olmak
üzere eğitim hakkı, çalışma hakkı, oyun hakkı vb. hakları vardır. Eğer bir kişinin bir konuda hakkı var ise kişi, o hakkı dev-
letten veya diğer kişilerden isteme yetkisine sahiptir.
Sorumluluk, bireyin veya kurumun, belirli bir görevi veya rolü yerine getirme, taahhüt ettiği sorumlulukları yerine getirme
veya bir eylemin sonuçlarından dolayı hesap verebilme yeteneği ve taşıdığı yükümlülüktür. Toplumsal hayatta statüler
karşılıklı olarak tanımlanır. Toplumsal statüler bireye bazı haklar verirken aynı zamanda bazı sorumluluklar da yükler.
Örneğin öğrencinin ifade özgürlüğü hakkı vardır. Bu özgürlüğü kullanırken başkalarının ifade özgürlüğünü engellememek
öğrencinin sorumluluğudur. Öğrencinin özgürlük alanı bu hak ve sorumluluk dengesiyle biçimlenir. Hak ve sorumluluk
dengesi toplumun uyumu açısından önemlidir.
38 MEBİ KONU ÖZETLERİ SOSYOLOJİ - AYT
