Page 105 - Konu Özetleri AYT Türk Dili ve Edebiyatı

TÜRK DILI VE EDEBIYATI

KONU TANZİMAT DÖNEMİ'NE KADAR
ÖZETİ HALK HİKÂYELERİ VE MESNEVİLER
AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT

HALK HİKÂYELERİ

• Aşk ve kahramanlık gibi temaları işleyen, genellikle âşıklar, meddahlar ve kıssahan denilen hikâyeciler tarafından
anlatılan, nazım-nesir karışık söylenen anonim hikâyelere halk hikâyesi denir.

• Halk hikâyeleri, halkın içinde doğar ve gelişir.
• Âşıklar ve meddahlar; hikâyeleri kahvehanelerde, köy odalarında, düğünlerde anlatarak bu hikâyelerin yayılmasında
etkin bir rol oynamıştır.

• Halk hikâyesi anlatan kişiye “hikâyeci, âşık, hikâyeci âşık” gibi isimler verilmiştir.

DİKKAT

Halk hikâyeleri, modern hikâyeden önceki dönemde hikâ-
ye türünün işlevini görmüştür.

• Anlatıcılar, kimi zaman bu hikâyelere yeni maceralar, olaylar, kahramanlar eklemiş; böylelikle halk hikâyelerinin var-
yantları oluşmuştur.
• Halk hikâyeleri belirli bir geleneğe bağlı olarak anlatılır, anlatımda genellikle kalıplaşmış ifadeler kullanılır.
• Halk hikâyelerinin nesir kısmında olaylar, tasvirler yer alır; nazım kısmında ise duygulara yer verilir.
• Halk hikâyelerinde sade ve anlaşılır bir dil kullanılır.
• Hikâyelerde masal, efsane, dua, beddua, deyim, atasözü gibi halka ait ürünlerden örnekler görülür.

• Halk hikâyeleri, destan tipi (bazı tarihî kişiliklerin kahramanlıklarını işleyen) ve aşk temalı (halk arasında tanınmış
kişilerin aşklarını anlatan) olmak üzere iki başlıkta ele alınabilir.
• Nesilden nesile sözlü olarak aktarılan bu hikâyeler, sonradan yazıya geçirilmiştir.
• Halk hikâyesi anlatma geleneğini yakın zamanda Şeref Taşlıova, İsmail Azerî, Nuri Çırağı gibi âşıklar devam ettir-
miştir.

ESERLERİ
Kerem ile Aslı, Arzu ile Kamber, Tahir ile Zühre, Garip
ile Şahsenem, Emrah ile Selvihan, Asuman ile Zeycan,
Kirman Şah, Köroğlu…

DEDE KORKUT HİKÂYELERİ
• Dede Korkut Hikâyeleri Türk edebiyatında destandan halk hikâyesine geçiş örneğidir.
• Hikâyeler, IX-XI. yüzyıllar arasında oluşup XV. yüzyılın sonunda yazıya geçirilmiştir.
• Dede Korkut Hikâyeleri, bir mukaddime (ön söz) ve on üç hikâyeden oluşur.

• Bu hikâyelerin Dresden, Vatikan, Türkistan, Kazan ve Bursa olmak üzere toplam beş nüshası vardır.
• Dede Korkut Hikâyeleri’nde Oğuzların kendi çekişmeleri; tabiatla, olağanüstü güçlerle ve düşmanlarla mücadeleleri
anlatılır.

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI - AYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 105