Page 176 - Konu Özetleri AYT Türk Dili ve Edebiyatı

ÖĞRETİCİ METİNLER 2

CUMHURİYET DÖNEMİ’NDE SOHBET
• Cumhuriyet Dönemi’nde diğer düzyazı türlerinde olduğu gibi sohbette de yalın bir dil ve anlatım kullanılarak
Anadolu insanına seslenmek amaçlanmıştır. İnsana ve yaşama dair her tür kavram ve olgu bu dönem sohbetle-
rinde ele alınmıştır.
• Cumhuriyet Dönemi’nde Nurullah Ataç’ın Söyleşiler, Şevket Rado’nun Eşref Saat, Suut Kemal Yetkin’in Edebiyat
Konuşmaları, Ahmet Kabaklı’nın Sohbetler adlı eserleri türün tanınmış örneklerindendir.
• Söyleşi türünün Türk edebiyatındaki önemli temsilcileri şunlardır:
Ahmet Rasim Ramazan Sohbetleri, Suut Kemal Yetkin Edebiyat Konuşmaları, Şevket Rado Eşref Saat, Melih
Cevdet Anday Dilimiz Üzerine Söyleşiler, Nurullah Ataç Karalama Defteri.
FIKRA (KÖŞE YAZISI)
Bir yazarın herhangi bir konu veya günlük olaylar hakkındaki görüşlerini, düşüncelerini ayrıntılara inmeden anlat-
tığı gazete ve dergilerde yayımlanan kısa fikir yazılarına fıkra denir. Bu tür yazıların diğer adı da köşe yazısıdır.
Fıkralar, gazete ve dergilerin belli sütun veya köşelerinde yayımlanır.

GENEL ÖZELLİKLLERİ
• Fıkralar güncel konularda yazılır.
• Fıkra yazıları günübirlik yazılar olduğu için kalıcılığı yoktur.
• Fıkra yazıları gazetelerin belli sütunlarında yayımlandığı için köşe yazısı olarak adlandırılır.
• Fıkra türünde dil açık, anlaşılır ve sadedir.
• Fıkralarda anlatıcı öznel bir tavır takınır.

• Fıkra yazılarında ortaya konan düşüncenin kanıtlanma zorunluluğu yoktur.
• Yazar yönlendirmek, kanıları değiştirmek, bilgi vermek, haber vermek vb. gibi amaçlarla yazısını oluşturur.
• Nükteli fıkralardan, kıssalardan, vecize ve atasözlerinden faydalanılabilir.
CUMHURİYET ÖNCESİNDE FIKRA

Fıkra, Türk edebiyatına gazete ile birlikte Tanzimat Dönemi’nde girmiştir. Bu dönemde yazılan fıkralarda hürriyet,
eşitlik, adalet, kanun gibi toplumsal temalar ele alınmış; dönemine göre halkın anlayacağı bir dil kullanılmaya
çalışılmıştır.
Gazete çevresinde oluşan bu yazı türünün ilk örneklerini İbrahim Şinasi, Namık Kemal ve Ahmet Mithat Efendi
vermiştir. Sonraki dönemlerde onları Hüseyin Cahit Yalçın, Ahmet Rasim, Ahmet Haşim, Refik Halit Karay,
Hüseyin Rahmi Gürpınar, Ziya Gökalp gibi yazarlar takip etmiştir.
CUMHURİYET DÖNEMİ’NDE FIKRA
Cumhuriyet Dönemi’nde gazete ve dergilerin çoğalması ile fıkra türündeki yazılar daha çok görülmeye başlanmış-
tır. Bu dönem fıkralarında yazarlar; sade bir dil ve anlatımla güncel, siyasi, sosyal konularda düşüncelerini ifade
etmişlerdir.
Cumhuriyet Dönemi’nde Peyami Safa, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Falih Rıfkı Atay, Orhan Seyfi Orhon,
Yusuf Ziya Ortaç, Sabri Esat Siyavuşgil, Ercüment Ekrem Talu, Burhan Felek, Haldun Taner, Attila İlhan,
Ahmet Kabaklı, İlhami Soysal, Ergun Göze gibi yazarlar fıkra türünde yazılar kaleme almışlardır.

DİKKAT
Bu tür fıkraları; kısa hikâye niteliğindeki nükteli, mizah öğesi taşıyan fıkralarla karıştırmamak gerekir. Bu tür
fıkralarda dinleyeni güldürmek ve eğlendirmek ön plandadır. Köşe yazılarında ise okuyucuyu düşündürmek
ve güncel bir sorunu dile getirmek esastır.

176 MEBİ KONU ÖZETLERİ TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI - AYT