Page 44 - Konu Özetleri AYT Türk Dili ve Edebiyatı

DİVAN ŞİİRİ 1

DİVAN ŞİİRİNDE TARZLAR VE ANLAYIŞLAR

TÜRKÎİBASİT (BASİT TÜRKÇE) AKIMI SEBKİHİNDİ AKIMI
15 ve 16. yy.da görülmüştür. Türkçe sözcüklerle şiir Sebkihindi; Hint tarzı, üslubu demektir. 17. yy.da Hin-
yazan şairleri önemsemeyenlere, Türkçeyi kaba ve distan’a giden İranlı şairlerin açtığı bir çığırdır.
zevksiz bulanlara tepki olarak doğmuştur. Devrin Türk şairleri tarafından 17 ve 18. yy.da benimsenen
büyük şairleri tarafından pek ilgi görmemiştir. bu akımın temsilcileri şunlardır: Neşati, Naili, Fehim,
Temsilcileri sanat güçlerini gösteren eser vereme- Şeyh Galip... Nef’i ve Nedim kısmen etkilenmişlerdir.
miştir. Bu akımın ilkeleri şöyledir:
15. yy. sonunda Aydınlı Visali’nin öncüsü olduğu • Anlamı derinleştirip kapalı ve girift hale getirmek
bu akımın en güçlü temsilcileri, 16. yy. şairlerinden (kısa ve özlü)
Edirneli Nazmi ve Tatavlalı Mahremi’dir.
• Geniş bir hayal gücüne yer vermek
İlkeleri şu şekilde özetlenebilir:
• Yeni mazmunlar kullanmak
• Divan şiiri nazım biçimleri ve aruz ölçüsü kullanılsa
da Türkçe sözcükleri kullanmak • Şiiri yaşamdan soyutlayıp tasavvuf ve derin acılara
yöneltmek
• Divan şiirindeki mazmunların (kalıplaşmış sözler)
yerine halk şiirindeki mecaz, deyim ve benzetmeleri • İnsan mantığını zorlayan abartılı ve hayalî bir anla-
kullanmak tım yolu seçmek
• Yeni sözcüklere ve tamlamalara başvurmak
• Arapça ve Farsça sözcüklerden olabildiğince ka-
çınmak

HİKEMÎ ŞİİR AKIMI MAHALLÎLEŞME (YERLİLEŞME) AKIMI
Nabi Ekolü de denilen bu akım; düşünceye ağırlık 16. yy.dan sonra görülmeye başlandı.
vererek okuyucuyu düşündürmeyi, aydınlatmayı Baki’nin ilk habercisi olduğu bu akımın en güçlü
amaçlar. 17. yy.da görülen bu akımın ilk ve en güçlü örneklerini 18. yy.da Nedim vermiş, 19. yy.da da
temsilcisi Nabi’dir. Nabi’den sonraki en önemli tem- Enderunlu Vasıf bu akımın sınırlarını genişletmiştir.
silcisi de Koca Ragıp Paşa’dır. Bu akımdan Tanzi-
mat şairlerinden Ziya Paşa ve Namık Kemal de et- Âşık tarzı Türk şiiri ile divan şirinin birleşimi olarak
kilenmiştir. görülebilir.
Nedim bu akımın etkisiyle hece ölçüsünde türkü ya-
zar. Halk deyimleri, yaşamı ve dili bu akım sayesinde
şiire yansır. Sadeliğe yakın bir Türkçe kullanır. İstan-
bul’un değişik semtleri, eğlenceleri, köşkleri gazel ve
şarkı ve şehrengizlere yansır.
Divan şiirinin soyut dünyasına bir tepki olarak ortaya
çıkmıştır.
Bu akım Tanzimat sanatçılarını da etkilemiştir.

44 MEBİ KONU ÖZETLERİ TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI - AYT 44