Page 29 - Konu Özetleri TYT Biyoloji

PROTEİNLER

• İki amino asidin birleşmesiyle dipeptit, üç amino asidin birleşmesiyle tripeptit, çok sayıda amino asidin birleşmesiyle
polipeptit meydana gelir. Birden fazla polipeptitin bir araya gelmesiyle proteinler oluşur.
• Protein sentezi, tüm canlılarda DNA şifrelerine göre ribozomlarda gerçekleşir.
• Canlılarda DNA yapısının farklı olması; üretilen proteindeki amino asitlerin sayı, çeşit ve dizilişinin de farklı olmasına
dolayısıyla protein çeşitliliğine sebep olur.
• Yüksek ve düşük sıcaklık, pH, yoğun tuz çözeltisi, yüksek basınç, radyasyon gibi etkenler proteinlerin üç boyutlu yapısını
bozabilir. Bu olaya denatürasyon denir.
• Denatürasyon, amino asitler arasındaki peptit bağlarının korunurken proteinin üç boyutlu yapısının bozulması ve
fonksiyon gerçekleştiremez hâle gelmesidir.
• Denatüre olan protein genellikle eski hâline dönemez, biyolojik özelliklerini kaybeder ancak besin değerini kaybetmez. Ör-
neğin, yumurta pişirildiğinde besin değerini kaybetmez ancak içerdiği protein denatüre olur ve bunun geri dönüşü yoktur.

Yumurta yapısında bulunan protein yüksek ısıda denatüre olur.
• Denatüre olmuş bazı proteinler eski hâline dönebilir. Buna renatürasyon denir.

Görevi
• Canlılarda yapıcı-onarıcı, düzenleyici ve enerji verici olarak görev alır.
• Enerji elde etmede karbonhidrat ve yağlardan sonra üçüncü sırada kullanılır.
• Hücre zarının yapısında bulunanlar, maddelerin tanınması ve taşınmasında görevlidir.
• İnsülin, glukagon gibi hormonların yapısında bulunan proteinler düzenleyici görev yapar.
• Savunma proteinleri olan antikorlar, vücudu yabancı maddelere ve mikroplara karşı korur.
• Alyuvarların yapısında bulunan hemoglobin, protein yapılıdır ve solunum gazlarını taşır.
• Kan pıhtılaşmasını sağlar.
• Kollojen proteinleri; kemik, kıkırdak ve eklemlerin yapısına katılır.
• Kasların kasılmasını protein yapıdaki iplikler gerçekleştirir.
• Saç, tırnak, tüy, boynuz gibi yapılar protein yapıdadır.

Hayvanlardaki tüy ve boynuz gibi yapılar proteinden oluşur.

HATIRLAYALIM
Proteinler enerji verici olarak kullanıldığında boşaltım atığı olarak karbondioksit ve su dışında amonyak da meydana gelir.

29
BİYOLOJİ - TYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 29