Page 70 - Öğretim Programı Okuryazarlığı Öğretmen Rehber Kitabı

Öğretim Programı Okuryazarlığı

Bir öğrenciye kazandırılmak istenen davranışı gös- ise dönütten sonra gerekli eksikliklerin giderilmesi
terdiği zaman tebrik etmek veya bir kitap hediye et- için yapılanlardır. Örneğin yanlış olarak nitelendirilen
mek gibi pekiştireçler öğrencinin pekiştirilen davra- davranışların doğrularının söylenmesi bir düzeltmedir.
nışı daha sonraki zamanlarda tekrarlama durumunu Dönüt ve düzeltmelerin uygun zaman ve yerde kulla-
artıracaktır. Öğretim ortamında etkili ve verimli bir nılması ile öğrenme düzeylerinde artışlar sağlanmak-
şekilde kullanılması gereken pekiştirme kavramına tadır. Dönüt ve düzeltmeler tam öğrenme yönteminde
yönelik bilinmesi gereken kritik noktalar vardır. Öğ- izleme testleri ile sağlanmaktadır. Öğrenciler ünite
rencinin gelişim özellikleri dikkate alınarak öğrencide sonlarındaki izleme testleri ile eksikliklerini görmekte
pekiştirilecek davranış görüldüğü anda davranış he- ve gerekli düzeltmeler ek öğrenmeler ile sağlanmak-
men pekiştirilmelidir. Ödül olarak sunulan pekiştireç tadır. Ayrıca ders esnasında kullanılan “doğru, eksik,
öğrencinin yaş, cinsiyet ve zaman açısından önem ta- yanlış” gibi yargılar birer dönüttür. Dönüte bakarak öğ-
şıdığı gibi pekiştireçler maddi, manevi, iç ve dış kay- rencinin eksik ve yanlışları belirlenir. Dönütün bilgi ver-
naklı olarak da incelenmektedir. Toplu öğrenmelerde me işlevinin yanı sıra pekiştirme işlevi de olduğu bir-
öğrencinin gelişim özelikleri, ihtiyaçları ve bireysel çok kuramcı tarafından kabul edilmektedir. Pekiştirme
özellikleri farklılık gösterdiği için öğrenciye sunulan kuramcıları, anında verilen dönütün öğrenme hızına,
pekiştireçler de farklılık göstermektedir. Bundan do- geciktirilmiş dönütün de daha çok hatırlamaya yardım
layı toplu öğrenmelerde pekiştireç kullanılırken bütün edebileceğini savunmaktadırlar.
öğrenciler için ayrı ayrı pekiştireçler sağlanmalıdır.
Dönüt, öğreneni ve öğreticiyi öğrenme güçlükleri ve
Pekiştireç kullanırken öğretmenlerin dikkat etmesi eksiklikleri konusunda bilgilendirmektir. Eğitim süreci
gereken kurallar aşağıda sıralanmıştır: sırasında hedef davranışların öğrenciler tarafından ka-
zanılıp kazanılmadığı, kazanıldıysa ne derece kazanıldığı,
Öğretmen tarafından utangaç, dışa dönük olmayan
öğrencileri cesaretlendirecek onları derse katacak kazanılmadıysa neden kazanılmadığı saptanarak öğren-
pekiştireçler verilmelidir. ciye bilgi verilir ve eğitim programında gerekli düzeltme-
ler yapılır. Dönütün yönlendirici, güdüleyici ve pekiştirici
Öğrenciye sunulan pekiştireçler öğrencinin yaşına, olmak üzere üç temel görevi vardır.
gelişim seviyesine, cinsiyetine ve yaşadığı sosyokül-
türel ortama göre verilmelidir. Eksikleri tamamlama, yanlışları doğrulama işlemine
ise düzeltme adı verilir. Bu amaçla her ünitenin sonun-
Öğretmen sürekli değişmeyen aynı tür pekiştireci da izleme testleri yapılabilir. Bu izleme testlerinin so-
kullanmamalıdır. Çünkü belli bir süreden sonra pekiş- nuçlarına göre, öğrencilerin öğrenme eksiklikleri ve bu
tireç etkisini kaybedebilir. eksikliklere neden olabilecek olası öğrenme güçlükleri
Öğretmen tarafından öğrenme güçlüğü yaşayan öğ- saptanır. Her öğrencinin hangi davranışları tam, hangi
rencilere yönelik her doğru yanıttan sonra pekiştireç davranışları eksik ya da yanlış öğrendiği incelenerek
verilerek öğrenciyi cesaretlendirmesi öğrenmesini düzeltme etkinlikleri planlanır ve uygulanır.
daha kolay kılacaktır. Etkin Katılım
Pekiştireçler öğrenciye kazandırılmak istenen hedef Etkin katılım öğrencinin öğretim faaliyetleriyle etkile-
davranışlara yönelik olmalıdır. şime geçmesidir. Aktif ve örtük olmak üzere iki farklı
Dönüt-Düzeltme şekilde katılım gözlenebilmektedir. Öğrencilerin ders-
te sorulara cevap vermesi, parmak kaldırması gibi dav-
Dönüt ve düzeltme bir sınıftaki öğretim hizmetinin ranışlar aktif katılım iken, örtük katılım ise öğrencinin
niteliğini ve öğrenme düzeyinin etkisini belirleyen en zihinsel faaliyetler ile derse katılması ve katılımının
önemli öge olarak kabul edilir. Ayrıca öğretimin bi- gözlemlenememesi durumudur. Her iki durum da öğ-
reyselleştirilmesi açısından her öğrencinin düzeyi ile rencinin derse yönelik başarısını olumlu yönde etkile-
ilgili somut sonuçlar verir. Dönüt öğrencilerin yaptığı mektedir. Öğrencilerin bilişsel ve duyuşsal olarak hazır
davranışların hangilerinin yeterli hangilerinin yeterli ol- bulunuşlukları etkin katılımı etkileyebilmektedir. Öğ-
madığı ile ilgilidir. Öğrencilerin yaptıklarını doğru veya rencilerin bilişsel olarak yeterli düzeye sahip olmaması
yanlış olarak değerlendirmek bir dönüttür. Düzeltme veya duyuşsal olarak yeterli isteğe sahip olmaması et-

68