Page 128 - Türkçeyi Etkili Kullananlar

Etkinlik

3. Aşağıdaki açıklamaları okuyunuz. Soruları yanıtlayınız.

a) Dizelerde altı çizili olan sözcükler ile bunların anlamları verilmiştir. Anlamların
başındaki Romen rakamlarını dizelerin başındaki yay ayraç içine yazarak eşleştiriniz.

( ) Yatsıdan sonra ahali “bize va’zet” dediler;
Çektiler altıma bir cıllığı çıkmış minder. I. çekerek peşinden götürmek
( ) Yazındı: Kendine mahsus ve münhasır bulunan II. herhâlde
Adam, cızıktırıver, bakma hüsn-i hatta, filân. III. darmadağın olmak
( ) Yok öyle heybeye dirsek verip ımızganmak IV. bir iş bozulmak

( ) Ruhudur çünkü karanlıkta elinden yedecek V. yazmak
Yolcu şaşkın mı ki dursun, mütemadi gidecek.
VI. uyku ile uyanıklık arasında
( ) Balık almış, ne olur? Sonra yedirmiş, ne çıkar? olmak
Sanki hiç beslememiş kendisi vaktiyle zağar.

b) Mehmet Akif’in yaşadığı dönemi göz önünde bulundurarak halk diline özgü sözcüklere
yer vermesinin nedenini açıklayınız.

.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................

4. 2021 yılında Türk Dili dergisinde yayımlanan Mehmet Âkif Ersoy’dan Deyim Araştırmalarına
Katkılar: “El” ve “Göz” Adlarıyla Kurulmuş Birkaç Deyim adlı yazıda Türkçe Sözlük’e bazıları
daha sonra alınan, bazıları henüz girmemiş olan deyimler ile anlamları üzerinde durulmuş ve
Safahat üzerinde çalışmaların yapılması gerektiği, bu eserden Türkçeye kazanımların çok daha
fazla olabileceği konusuna dikkat çekilmiştir.

a) Bu çalışmada yer alan bazı deyimler aşağıda verilmiştir. Altı çizili deyimlerin kullanılan
dizelerde hangi anlamda kullanıldığını tahmin ederek karşılarına yazınız.

Deyimler Tahminler
Gecenin kalbi durur; ürperir inler, (…) .............................................................................
Açılan pencereler, göz kulak olmuş, dinler.
.............................................................................
Okur da öyle girer, hem ayakta beklerdik; .............................................................................
Otur, demezseler el pençe sâde dinlerdik;
.............................................................................

b) Mehmet Akif Ersoy, günümüzde yapılan sözlük çalışmalarına yıllar önce eserlerinde
kullandığı dil ile katkıda bulunmuştur. Bu konu hakkında düşüncelerinizi aşağıdaki
alana yazınız.
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................

126 Türk Dili ve Edebiyatı