Page 39 - ANTRENMAN BİLGİSİ 12

2. Anaerobik Sistemler Toparlanma
ATP-CP Sistemi (Fosfojen Sistem) Egzersiz sonrası dinlenme, vücudun toparlanarak yenilenmesi
için önemlidir (Görsel 2.20). Antrenman yaparken enerji açığı olu-
şur. Vücut, toparlanmak için dinlenirken de enerjiye ihtiyaç duyar.
Sistem Dinlenme sırasında harcanan enerji antrenman yaparken harca-
nan enerjiden çok daha azdır. Dinlenme süresi çok kısa ya da çok
uzun tutulmamalıdır. Uzun süreli dinlenme performans gelişimini
olumsuz etkiler. Bununla beraber kısa süreli dinlenme kasların ye-
niden toparlanmasına fırsat vermez. Sporcularda görülen sakat-
Kas
Yiyeceklerden kasılmaları lanmaların bir nedeni de yetersiz dinlenme süresidir.
enerji Antrenmandan sonra oluşan enerji açığına oksijen açığı da ek- Görsel 2.20: Egzersiz sonrası toparlanma
Şekil 2.12: ATP - PC sistem lenir. Toparlanma esnasında ihtiyaç duyulan oksijen, oksijen borç-
Kas hücrelerinde az miktarda ATP depo hâlinde bulunur. Ani enerji ihtiyacında kas hücresinde yer alan lanmasıyla karşılanır. Vücut, antrenmandan sonra oluşan oksijen açığını gidermek için nefes alış veriş hızı-
kreatin fosfat ya da fosfokreatin (CP veya PC), kreatin (C) ve fosfata (P) ayrışır. Bu ayrışma sonucunda nı belirli bir süre değiştirmez. Sonrasında oksijen açığını gideren vücut, nefes alış veriş hızını normalleştirir.
kas kasılması için doğrudan kullanılamayan bir enerji elde edilir. Elde edilen bu enerji ADP +P’nin ATP’ye Böylece toparlanma sağlanmış olur.
dönüştürülmesinde kullanılır (Şekil 2.12). CP’nin kaslarda az bulunmasından dolayı enerji bu yolla en fazla
10-15 saniye süreyle temin edilebilir. Ani enerjiye ihtiyaç duyulan halter, 100 m koşu, jimnastik, atma ve Enerji sistemlerine göre toparlanma çeşitleri
atlama branşlarında kullanılır. Hızlı Toparlanma Evresi: Bu evre oksijen ihtiyacının alaktasit ortamda tamamlanmasıyla ilgilidir, 2-3
Laktik Asit Sistemi (Anaerobik Glikoliz) dakika arasında tamamlanır. Oksijen ihtiyacı ne kadar fazlaysa kaslarda depolanan fosfojen de o kadar
ATP büyüktür. Yapılan araştırmalar en çok oksijen ihtiyacının kürek sporcularında ortaya çıktığını göstermiştir.
Kaslarda bulunan fosfojen depoları cinsiyete göre farklılık gösterir. Erkeklerde 0,6 mol, bayanlarda 0,3 mol
kadardır.
Enerji Enerji Kas Fosfojenlerinin Yenilenmesi: Kısa aralıklı egzersizler sonrası boşalan fosfojen depolarının tekrar
dolumu önem arz eder. Kas fosfojen depolarının yenilenmesi için gereken reaksiyon hızı yüksektir. Kulla-
nılan ATP ve CP 3-5 dakika dinlenme esnasında tamamen yenilenir. Büyük bir çoğunluğu 2-3 dakika gibi
ADP + Pi Kas Kasılması kısa sürede yenilenir. Boşalan ATP ve CP depoları karbonhidrat, yağların oksijenli ortamda parçalanması
sonucunda tekrar yenilenir. Yenilenmenin esas amacı kaslarda oluşan laktik asit seviye oranını azaltmaktır.
Kas Glikojen Depolarının Yenilenmesi: Glikojen vücutta enerji ihtiyacını karşılamak için glikoz ola-
rak depolanır. Egzersiz sonrası bu depoların tekrar yenilenmesi gerekir. Uzun süreli egzersizler sonrası
Karbonhidrat Glikojen Glikoz Pirüvik Asit vücuda alınan karbonhidrat ağırlıklı besinler, glikojen depolarının dolum hızını artırır. Kısa süreli aralıklı
egzersizlerde uzun süreli egzersizlerden farklı olarak hiç besin ögesi alınmasa dahi glikojenin çoğu iki saat
Yetersiz Oksijen içinde yerine konur.
Glikojen Depolarının Yenilenmesi: Dayanıklılık ihtiva eden uzun süreli ve düşük şiddette sporlar ile
Laktik Asit kısa süreli yüksek şiddette yapılan sporların glikojen depolarının dolumuyla ilgili bilinmesi gereken ayrıntı,
Şekil 2.13: Anaerobik glikoliz süre farklılıklarıdır. Uzun süreli egzersizlerden sonra karbonhidrat ağırlıklı diyet yapılarak 2-3 gün içerisinde
bu depoların yenilenmesi sağlanır. Süre yeteri kadar uzun değilse aynı diyet şekli ile en az 10 saat beklen-
Anaerobik sistemin enerji kaynağı vücutta bulunan karbonhidratlardır. İlk etapta ATP-CP sistemi ta- melidir. Kısa süreli aşırı yüklenmelerde 1-2 gün süre verilmelidir. Turnuvalarda ise bu süre en az 5 saate
rafından karşılanan enerji daha sonraki 8-10 saniyede laktik asit sistemi tarafından karşılanır. Bu sistem kadar düşürülebilir.
karaciğer ve kasta bulunan glikojeni parçalayıp ADP+P’den ATP meydana getirmek için enerjiyi serbest Miyoglobinin Oksijen İle Yeniden Doldurulması: Miyoglobinler iskelet kası proteinleridir. Oksijenin
bırakır. Glikojenin parçalara ayrılması esnasında ortamda yeterli oksijenin olmamasından dolayı yan ürün depolanıp taşınmasında görev alırlar. Yapılan aktivitede solunum sistemi henüz hazır değil iken miyoglobi-
laktik asit meydana gelir (Şekil 2.13). Yapılan fiziksel etkinliğin süresinin uzaması ile kaslara biriken laktik ne bağlı oksijen kullanılır. Böylece ortamda laktik asit birikiminin önüne geçilmiş olunur. Miyoglobin, yavaş
asit miktarı artar. Bu da kaslarda yorgunluk oluşturur. Bu yolla kaslardaki glikojenden elde edilen bir mol kasılan kas gruplarında hızlı kasılanlara göre fazla bulunur. Antrene olmuş sporcularda miyoglobinle elde
glikozdan en fazla 3 mol ATP üretilir. edilen ATP, fosfojen sistem ve laktik asit sistemden fazla olabilir. Miyoglobinin en önemli özelliklerinden
biri de oksijenin kas hücrelerindeki mitokondri içine difüzyonunu gerçekleştirmektir. Mitokondri, hücre içi
4. ETKİNLİK ANAEROBİK ENERJİ SİSTEMİNİN TERCİHİ yaşamsal faaliyetleri gerçekleştirmek için gerekli enerjiyi sağlar. Oksijen, taşıma sisteminde hemoglobine
bağlandığı gibi aynı kimyasal yolla enerji harcamadan miyoglobine de bağlanır. Oksijen borçlanması yapılıp
Bilişim teknolojilerinden yararlanarak ATP-CP enerji ve laktik asit sisteminin ağırlıklı olarak kul- oksijenin tekrar yerine konulması sürecinde fosfojen depoları yenilenir ve miyoglobin depoları doldurulur.
lanıldığı spor dalları ile ilgili araştırma yapınız. Bu spor dalları ile ilgili edindiğiniz bilgileri öğretme-
niniz rehberliğinde arkadaşlarınızla tartışınız.

36 37